Tên
thật là Émile Salomon Wilhelm Herzog, lấy bút danh André Maurois khi viết tác phẩm đầu tiên:
" Sự im lặng của đại tá Bramble
"( Les Silences du colonel Bramble ) năm
1918. Bút danh này trở thành tên chính thức của ông kể từ năm 1947 bằng một nghị
định của Tổng thống Pháp. Ông được bầu vào Viện Hàn lâm Pháp ( Académie française ) năm
1938.
Từ khi lâu đài Chardeuil được một kỹ nghệ gia mua lại vì muốn tìm một nơi tỉnh dưỡng ở miền
quê do bệnh tật và già yếu, cả vùng Périgord chỉ bàn tán về cái vẻ xa hoa hào nhoáng của căn nhà bị gia
đình hầu tước Chardeuil bỏ hoang từ một thế kỷ nay đang được tu sửa lại. Nhất là những khu
vườn, thật là tuyệt! Một kiến trúc sư chuyên về thiết kế cảnh trí được đón từ Paris đã khoanh vùng thung lũng la Loue để tạo thành một hồ nhân tạo,
biến Chardeuil thành một Versailles (1) thứ hai.
Những khu vườn đẹp hiếm thấy ở cái tỉnh quê kệch và nghèo nàn này,
nơi mà các chủ lâu đài hay bắt chước người dân Saviniac biến vườn nhà mình
thành vườn rau. Mãi tận Brive, tận Périgeux và thậm chí tận Bordeaux, thiên hạ cũng tò mò bàn tán về vườn hoa của Chardeuil. Vậy mà, khi chủ nhân mới dọn tới ở toà lâu đài, sau một năm sửa
chữa, thì khách khứa tới thăm lại không đông như người ta trông đợi. Dân Pėrigord chỉ tiếp đón người mới một khi đã biết cặn kẽ, còn bà Bernin này thì chẳng mấy người biết là ai!
Bà ta trông chừng chỉ khoảng ba mươi lăm, trong khi ông chồng ít
nhất cũng phải sáu lăm. Bà khá đẹp, và sống ở cái nơi hẻo lánh này vẫn thay
xiêm áo mỗi ngày ba lần. Điều này có vẻ bất thường nên ban đầu cả xứ này
nghĩ bà không phải là vợ và chỉ là nhân tình của ông Bernin. Mãi cho đến khi bà de la Guichardie, người rất có uy tín trong giới quý tộc của vùng, người rất hiểu Paris tuy đã cư ngụ ở tỉnh từ thời chiến tranh xảy ra, lên tiếng khẳng
định rằng bà Bernin chính là vợ
ông Bernin, rằng bà xuất thân từ một gia đình tư sản bình thường nhưng đoan
chính, thì mọi người chấp thuận ngay thông tin này, bởi vì, với một đề tài như
thế, mấy ai cãi lại được người phụ nữ đầy quyền uy và sành sõi này. Tuy nhiên
nhiều gia đình vẫn phản đối ngấm ngầm, vẫn cho rằng nếu bà Bernin có là vợ ông Bernin đi chăng nữa, thực ra chỉ là nhân tình rồi mãi về sau mới thành vợ
đấy thôi!
Gaston và Valentine
Romilly là hàng xóm gần gũi nhất của ông bà Bernin vì từ đồi Preyssac của họ, có thể nhìn thấy ngọn tháp của lâu đài Chardeuil. Họ nghĩ rằng
mình không nên quá nghiêm khắc như những người khác, với lại nhà Bernin đã có lời mời, còn bà de la Guichardie cũng cho họ
cái quyền tỏ ra lịch thiệp, bởi thế, họ quyết định đến thăm.
Do là những người khách đầu tiên nên họ được tiếp đón nồng hậu.
Chẳng những họ được giữ lại cho đến giờ uống trà mà còn được mời đi thăm lâu
đài, vườn tược, nhà ở của gia nhân. Ông bà Gaston và Valentine Romilly cảm thấy là hai
con người này bắt đầu đau khổ vì đang sở hữu biết bao thứ hoàn hảo mà không
khoe được với ai.
Ông Bernin vẫn còn giữ được, từ vị thế một ông chủ xưởng, cái giọng đầy quyền
uy và thói quen áp đặt dứt khoát ý kiến của mình về những đề tài mà ông ít hiểu
biết nhất, nhưng dù sao, ông cũng là người đôn hậu.
Valentine xúc động vì sự âu yếm ông dành cho vợ, người đàn bà nhỏ
nhắn, tóc vàng, béo tốt, dịu dàng và vui vẻ. Nhưng khi đi xem tầng thứ nhất lâu
đài, sau khi ca ngợi sự thay đổi chóng vánh chỉ sau một thời gian rất ngắn, tán
thưởng các phòng tắm xây khuất sau những bức tường cổ dày và các thang máy đặt
trong những ngọn tháp, bà cảm thấy bực bội được nghe bà Bernin trả lời:
- Vâng, anh Adolphe muốn mọi thứ đều hoàn hảo. Tất nhiên là hiện
nay đối với chúng tôi, Chardeuil chỉ là một nơi tỉnh dưỡng ở nông thôn, nhưng anh ấy cũng biết đây
là nơi tôi sẽ sống sau khi anh ấy qua đời, vâng, càng muộn càng tốt, anh ấy
muốn tôi sẽ được thoải mái như trong một ngôi nhà ở thành thị. Ông bà hẳn đã
biết anh ấy có nhiều con trong lần hôn nhân thứ nhất. Bởi thế anh ấy đã
tiên liệu cả rồi. Chardeuil đã đứng tên tôi, hoàn toàn thuộc về tôi.
Ở bãi cỏ bên cạnh lâu đài, những căn nhà của một nông trại cũ đã
được sửa thành dãy chuồng ngựa. Gaston ngắm nghía bầy ngựa đẹp, các bộ yên cương hoàn hảo và những tay
giữ ngựa không chê vào đâu được.
- Ngựa là niềm vui của tôi, bà Bernin hào hứng nói. Cha tôi xưa kia là lính thiết kỵ, ông đã đặt các con
lên yên ngựa khi còn nằm nôi.
Bà đưa tay vỗ lên cái mông bóng loáng của con ngựa, rồi thở dài:
- Tất nhiên chơi ngựa thế này tốn kém lắm. Nhưng anh Adolpheđã
tiên liệu sẽ dành một nguồn lợi đặc biệt trong khuôn viên của Chardeuil để chăm lo đàn ngựa. Tất cả đều được tính riêng. Và bằng cách này,
tôi sẽ khỏi phải đóng thuế về khoản ấy.
Các khu vườn chưa hoàn tất nhưng đã có thể đoán trước toàn cảnh
của vườn hoa. Các bức tượng đẹp được đặt vào những nơi mà kiến trúc sư muốn mọi
người nhìn vào. Chính giữa một cái bể dài hình chữ nhật, trên một hòn đảo giả
bằng bê tông, các người thợ đang dựng những chiếc cột đá. Nhóm người dạo chơi
theo lối đi dài trồng cây dẻ, dẫn tới một dãy nhà nhỏ, lợp ngói xưa, xây theo
kiểu nông trại Pėrigord.
- Tôi không biết làng này, Valentine nói.
- Đây không phải là làng, bà Bernin cười nói, đây là nhà ở của gia nhân. Chính anh Adolphe đưa ra ý
kiến xây thành những căn riêng biệt như thế này. Làm như thế tôi cho là tuyệt
diệu trong tương lai. Sẽ có vài cặp vợ chồng gia nhân tận tuỵ mà chúng tôi muốn
giữ lại, kể cả khi tôi chỉ còn một mình. Thế này nhé, Adolphe sẽ để lại cho họ
căn nhà họ đang ở, với điều khoản là sẽ tước bỏ quyền sở hữu nếu họ không phục
vụ tôi nữa. .. Theo cách đó, chẳng những họ gắn bó với tôi, mà xem như đã được
trả lương phần nào, còn tôi thì không tốn một xu! Thật là cách bảo đảm tốt nhất
đối với tôi. Và tất nhiên, tôi chẳng dính dáng gì. Các con của anh ấy không nói
gì được.
- Bà nghĩ vậy sao, thưa bà? Như vậy có hợp pháp không? Gaston Romilly hỏi.
- À, thưa ông, ông biết anh Adolphe rồi. Anh ấy đã cùng người trợ
lý mất cả hàng tiếng đồng hồ để tìm cách diễn đạt văn bản phù hợp. Ông không
tưởng tượng anh ấy cứ lầm lì mà cẩn trọng tới mức nào. Phải thế không, anh
Adolphe?
Nàng khoác lấy tay ông chồng già đang càu nhàu âu yếm. Cuộc đi dạo
kéo dài vì khách không thể bỏ qua không thăm cả trang trại, nơi vắt sữa kiểu
mẫu, kể cả trại gà với những con giống hiếm, nhốt cả hàng trăm con gà mái trắng
tuyền đang cục ta cục tác.
Khi hai vợ chồng Romilly còn lại một mình trong xe, Valentine nói:
- Thế nào? anh nghĩ sao về hai người này?
- Anh thích ông Bernin, Gaston nói. Ông ta cứng nhắc, quá tự mãn, nhưng anh nghĩ ông ấy tốt bụng.
Còn bà vợ thật kỳ quặc.
- Kỳ quặc à? Em thấy là đáng sợ nữa.
Chỗ này di chúc, chỗ kia di chúc... Khi tôi còn một mình... Càng muộn càng tốt.
Kiểu nói chuyện như thế trước mặt một kẻ bất hạnh về những điều sẽ xảy ra sau
khi ông ta chết! Thật đau lòng! Em không biết nói sao nữa.
Hai người im lặng hồi lâu, trong khi chiếc xe chạy dọc theo những
cánh đồng mù sương và hàng cây bạch dương trong thung lũng. Gaston cầm lái cẩn thận trên con đường đầy cả trẻ em tan học về. Cuối
cùng, ông nói:
- Dẫu sao thì... Cũng hợp lý thôi, tất cả những biện pháp dự phòng
này ông ấy làm cốt để vợ hoàn toàn yên tâm sau khi ông chết. Nghe ông ấy nói,
anh lại nghĩ đến chuyện mình. Anh chưa làm di chúc là sai rồi, để anh liệu.
- Anh nghĩ gì vậy, anh yêu? Ý nghĩ đó làm em sợ! Hơn nữa, em là
người chết trước.
- Tại sao? Em chẳng biết gì. Em trẻ hơn anh, không bệnh tật gì.
Còn anh, trái lại...
- Thôi, đừng nói nữa. Anh chỉ bệnh tưởng! Anh còn khoẻ lắm, vả
lại, nếu anh chết, em chả thiết sống làm gì. Đời em sẽ ra sao nếu thiếu anh? Em
sẽ tự tử!
- Em nói gì những chuyện điên rồ đó, Valentine? Thật phi lý. Em thừa biết là không ai chết vì tang tóc cả, dù đau
đớn đến đâu. Hơn nữa, em đâu phải chỉ có mình anh trên đời, còn có Colette, còn chồng nó nữa. Rồi còn các cháu!
- Colette có cuộc sống riêng của nó. Nó đâu cần đến chúng ta.
- Đúng vậy thật. Và đấy là lý do anh phải lo trước cho em.
Một lần nữa họ lại im lặng vì xe đang đi vào đám sương mù dày đặc,
rồi Valentine lại tiếp tục, giọng thủ thỉ:
- Nếu sự bất hạnh muốn là em sẽ đi theo anh sau vài tháng, em sẽ
yên tâm hơn nếu em có được... ồ, không phải một di chúc... như thế có thể là
điềm gỡ cho em... Không, chỉ là mảnh giấy sơ sài nói rõ là Preyssac và tất cả đất đai sẽ thuộc về em, trong tất cả mọi trường hợp, cho
đến khi em chết. Chàng con rể của chúng mình rất tốt, nhưng nó là người Saviniac... Nó rất giống bố nó,
cũng thích có đất. Nó có thể chiếm đất của em và tống khứ em đến sống trong một
căn nhà nhỏ ở một nơi nào đó. Như thế thật là đau lòng.
- Không thể như thế được, Gaston nói, vẻ buồn rầu. Anh sẵn sàng ký tất cả giấy tờ như em muốn, kể
cả viết di chúc để lại cho em Preyssac. Có điều là như thế có hợp pháp không? Anh muốn nói là trị giá của Preyssac có vượt quá phần em có quyền được hưởng không?
- Có hơn một chút, nhưng cũng dễ giải quyết thôi khi anh muốn...
- Sao? Em đã hỏi luật sư Passaga rồi à?
- Ồ, chỉ là tình cờ thôi, Valentine nói.
THÂN TRỌNG SƠN dịch
( Nguyên tác: Le testament, André Maurois )
_________________________________________
_________________________________________
(1) Château de Versailles, lâu đài Versailles, có khi được gọi đơn giản là Versailles, trước đây từng là nơi ở của các vua Louis XIV, Louis XV, Louis XVI. Nằm ở tây nam thủ đô Paris, hiện nay cung điện rộng 63 154 m2 này có trên 2000 phòng, và một công viên 815 ha với 55 hồ, bể chứa nước, 600 vòi phun nước, 372 bức tượng. Nơi đây còn có một bảo tàng lịch sử lưu giữ tranh, tác phẩm điêu khắc và tác phẩm chạm trỗ.
Versailles được xem là một trong những cung điện
lộng lẫy nhất châu Âu, là di sản văn hoá
thế giới, điểm dừng chân không thể thiếu của du khách khi đến Kinh đô Ánh sáng.
