Thursday, January 24, 2013

95. PHẠM CAO HOÀNG Truyện ngắn ĐÃ BA NĂM MÌNH KHÔNG CÓ TẾT


Núi Voi (Đức Trọng, Lâm Đồng)  Nguồn: internet


1.

Bui ti, sau khi cho con ng, Hoa nói vi tôi, ging ái ngi:
-  Con bé gy quá. Nó b suy dinh dưỡng. Chc anh phi   kiêm vic làm thêm đ có tin lo cho con.

Vic gì bây gi? Lâu nay tôi đã nhiu ln nghĩ đến chuyn này nhưng chng biết phi làm gì. Có do, mt người quen tt bng Chi Rông cho tôi mượn miếng đt rung đ làm. Kinh nghim không có, làm th mt mùa, s lúa thu v còn ít hơn s lúa ging đã gieo xung rung. Người ê m vì không quen công vic đng áng, mt thi gian, còn b l vn, đành phi tr miếng đt li cho ch nhân ca nó. Buôn bán thì không xin được giy phép. Mt s đng nghip dy cùng trường làm thêm bng cách sa xe đp, sa giày, sa đng h, bơm mc bút bi, bơm qut ga, làm thú y… Còn tôi, vn bế tc.

Tôi nhìn đa con ba tui đang ngây thơ nm ng  trên giung, ri nhìn Hoa:
-  Ln này thì anh phi tìm cho ra vic đ mà làm. Thy con như thế này anh xót quá.

Cui tun, tôi v Đà Lt tìm gp Hu, mt người bn thân, đang là phóng viên ca mt t báo đa phương. Hu cũng xơ xác như tôi, nhưng khi nghe chuyn tôi mun có thêm vic làm, anh trm ngâm suy nghĩ.

Bt cht, Hu cười tht tươi:
-  Tôi nghĩ ra ri. Hình như anh có mt chiếc máy nh phi không?

Tôi không hiu vì sao Hu hi tôi như vy. Sau 1975, cuc sng quá khó khăn, tôi phi bán đi nhiu th, nhưng chiếc máy nh thì tôi vn còn gi li. Ngoài chiếc máy nh, tài sn ca tôi còn có mt máy đánh ch, mt chiếc xe đp, và my ch vàng do bà con tng hi đám cưới. Ch có vy thôi. Nhà ca không có, đang nh.

Tôi nói vi Hu:
-  Có. Tôi vn còn gi chiếc máy nh.

Hu v vai tôi:
-  Yên tâm. Chc chn có vic làm. Tôi s gii thiu anh cho ông Nguyn Bá Mu đ hc ngh chp nh. Hc xong, anh s chp nh do và nh đám cưới đ kiếm thêm tin. Tun sau anh lên, tôi s đưa anh đến gp ông y.

Tôi mng lm. Ngh này chc chn phi hp vi tôi hơn là làm rung. V nhà tôi k chuyn cho Hoa nghe và Hoa cũng rt lc quan vi chút ánh sáng đang lóe lên trong cuc sng u ám ca chúng tôi. Tôi ly chiếc máy nh hiu Canon lau chùi cn thn, nh lòng s c gng đ vượt qua s phn. C th trn này, s người có máy nh ch đếm trên đu hai bàn tay. Rt ít người biết chp nh. Mun chp nh phi hc cách s dng máy nh. nh s m tt nếu không biết điu chnh khong cách, s trng bt nếu tha ánh sáng, hoc s đen thui nếu thiếu ánh sáng. Tôi đã có dp đc qua các sách dy chp nh nên cũng hiu biết chút ít.

Cui tun sau đó Hu đưa tôi đến gp nhiếp nh gia Nguyn Bá Mu. T lâu tôi đã nghe tiếng ông: mt trong nhng nhiếp nh gia ni tiếng min nam trước 1975, cùng thi vi Nguyn Cao Đàm, Trn Cao Lĩnh. Tm sư hc đo mà gp được ông thì qu là gp đúng sư ph ri. Tôi mang theo chiếc máy nh, trong lòng hơi lo, không biết ông có sn sàng truyn ngh hay không.

Nhà ông nm cui dc Sông Lô gn rp chiếu bóng Ngc Hip đường Phan Đình Phùng. Nhà bài trí ngh thut, gn gàng, ngăn np. Trái vi nhng lo âu ca tôi, nhiếp nh gia Nguyn Bá Mu là mt người ci  m, vui v, lch s, nhanh nhn, và đc bit ông có cách nói chuyn rt nh nhàng, d gây cm tình vi người được ông tiếp chuyn. Sau khi nghe Hu gii thiu và nói ý đnh ca tôi, ông vui v nhn li:
-  Tưởng ai ch bn ca Hu thì xem người nhà. Mình có th bt đu t hôm nay.

Ri ông nói đùa:
-  Th chp hình là ngưới có nhiu quyn lc. Khách hàng ca chú, t quan đến dân, ai cũng phi nghe chú. Chú bo người ta lui ra sau hay bước ti trước, nhích sang bên phi hay bên trái là h răm rp làm theo. Nhưng coi chng chú b đau tim vì chú s gp rt nhiu người đp.

Ngay sau đó ông hướng dn  cho tôi nhng hiu biết căn bn v chiếc máy nh, cách điu chnh ánh sáng, khong cách, tc đ, cách cm máy nh sao cho không b rung, cho phép tôi chp th vài tm nh trong nhà, ngoài tri, vào phòng ti ra nh, da vào đó ông phân tích nhng li cn phi tránh.

C cui tun tôi li lên gp ông. Ông tiếp tc hướng dn v b cc mt tm nh: phn không gian trên đu phi nhiu hơn dưới chân, phn không gian trước mt phi rng hơn sau lưng, không được chp ct ngang người đùi, đu gi, c chân, không đ khách hàng  đng phía trước gc cây mà phi đng ta vào mt bên, người mp không mên chp gn, người m không nên chp xa, chp thế nào đ mt người lùn trông cao hơn trong nh… Do trước tôi cũng thường chp nh cho bn bè và gia đình, bây gi, qua nhng gì ông hướng dn, nhìn li thy mình mc nhiu li k thut mà mình không biết.

Phn cui cùng, ông hướng dn tôi chp nh ngh thut:  chp hoa, tĩnh vt, chp silhouette,  chp nh chân dung, xóa phông đng sau,  chp người  hoc vt  đang di chuyn,  chp  nh th thao, chp nh vào ban đêm…  Đây là phn khó nht, không hc không th biết cách chp. Tôi rt thích phn này, t nh, nếu không kiếm ra tin thì ít nht cũng có nhng hiu biết v nhiếp nh đ áp dng cho đi sng riêng ca mình.

Ri ti ngày sư ph cho tôi xung núi. Ông hn gp tôi thêm mt ln na nhà ông vào mt bui sáng ch nht.Trên bàn nơi phòng khách ông đã chun b sn hai ly cà phê, bên cnh có mt túi da dùng đ đng máy hình. Ông dn dò tôi v vic luôn luôn phi làm vui lòng khách hàng, đng nóng tính, và khi h cn đến mình thì cho dù phi đi mười cây s đ chp mt tm hình vn c phi đi.

Tôi nói:
-  Rt cám ơn anh v s tn tình ch dn lâu nay.  Anh vui lòng cho em gi cái này.

Va nói tôi va đt chiếc nhn mt ch vàng lên bàn vi ý đnh gi ông chút thù lao.

Ông khoát tay, không nhn. Tôi nài n thế nào ông vn t chi. Ông cm ly chiếc nhn b vào cái túi da ri đưa cho tôi, kèm theo n cười đôn hu:
-  T trước ti gi tôi chưa ly thù lao ca ai v vic này. Giúp chú chút kinh nghim thôi mà, có gì ln lao đâu. Cuc sng giáo chc bây gi khó khăn lm. Chú chu khó làm thêm đ có thêm thu nhp. Có chiếc túi da này, cũ nhưng còn tt, tôi tng chú đ khi đi làm ngh cho nó có v chuyên nghip. Lúc này th gì cũng khan hiếm,  mun mua mt cái túi da như thếy, cho dù có tin cũng không mua đâu ra.

Tht là ngoài sc tưởng tượng ca tôi. Đã không nhn thù lao, li còn tng vt dng hành ngh.

Tôi đã may mn gp được mt con người t tế và nhân hu. Tôi đã hc được ông không ch ngh nh mà c cách sng đi.


Máy ảnh hiệu CANON do Nhật sản xuất trước 1975
Ảnh minh họa  Nguồn: internet


2.

C th trn tôi đang sng ch có hai tim chp hình  vi s th hình khong năm người. H thuc nhóm th quc doanh, còn tôi  thuc dng “chp hình chui”. Tin dy hc không đ sng,  “đói thì đu gi phi bò”. Đu gi tôi bt đu bò. Tôi nhn chp nh đám cưới vào nhng ngày cui tun. Dn dn, khi đã có chút uy tín, khách hàng tìm đến nhiu hơn. Ngoài gi dy, son bài, chm bài, tôi tn dng s thi gian còn li đ đi chp hình. Tôi làm vic by ngày mt tun và hoàn toàn không có thi gian đ gii trí. Làm nhiu như vy nhưng cuc sng vn không khá lên được vì thu nhp t ngh hình cũng ch dng mc “có còn hơn không”.

Mt ln tôi phi vào mt xã kinh tế mi cách nhà khong 10 cây s đ chp hình cho mt gia đình đang cn nh gi cho người thân. Khách hàng yêu cu chp mt tm duy nht cho c gia đình và tôi phi có mt vào lúc 6 gi sáng. Tôi ly làm l, hi ti sao phi là 6 gi sáng. Khách hàng gii thích: vào gi đó mi người trong gia đình đ mt; sau 6 gi người thì đi làm, con cái thì đi hc, có người này thì thiếu người kia. Thì ra là vy.

Đi sng vùng kinh tế mi rt khó khăn. Trong tính toán ca h, h ch đ tin đ chp mt tm hình thôi. Nh li sư ph dn, “Khi h cn đến mình thì cho dù phi đi mười cây s đ chp mt tm hình vn c phi đi “. Và tôi làm đúng theo li sư ph. Năm gi sáng lc cc đp xe vào ch hn. Đến nơi,  h đã sn sàng vi mt đi gia đình trên dưới mười người. Tri chưa sáng hn, ánh sáng ngoài tri còn yếu, chưa đ đ làm cho nh rõ và sc nét. Tôi hình dung vic chp tm hình này là mt vic quan trng đi vi h, không cho phép chp hng hoc xu,  do vy tôi phi chp đến ba ln đ chc ăn s có mt tm khá nht  giao cho h. Nào ng, ch gia đình ni nóng, xài x tôi mt trn:
-  Tôi đã nói ch chp mt tm,  bây gi chú chp đến ba tm, tôi ly tin đâu mà tr.  

L công, l vn, li còn b xài x, tôi hơi tc nhưng  không gin vì chng qua là h hiu lm. Trước cơn thnh n ca người ch nhà tôi ch biết chu trn.  Đi ông dt trn lôi đình tôi mi ôn tn gii thích. My ngày sau tôi li lc cc đp xe vào giao tm hình, va đi va nh lòng, “Xem như làm t thin”. Cũng may tm hình khá đp, nếu không, chưa biết chuyn gì xy ra.

Cũng vùng kinh tế mi này, mt hôm tôi đang chp nh cho mt đám cưới thì hai cu du kích xut hin. H cho người vào gi tôi ra.

Thy h có mang súng nên tôi hơi s. Tôi bước ra, c gng n mt n cười xã giao.

Mt cu, mt non chot đáng tui hc trò tôi, hch hi:
-  Anh có giy phép chp hình không?

Tôi vã lã:
-  Khó khăn quá. Làm thêm mt chút thôi mà, chưa kp xin giy phép.

Được th, cu ta càng lên gân:
-  Không có giy phép thì không được chp. Anh mà tiếp tc chúng tôi s thu máy nh.

Nghe ba chthu máy nh” tôi hơi ngán. “Thu máy nh” đng nghĩa vi “thu cái cn câu cơm” ca tôi trong lúc này. Tôi vi vàng b máy nh và đèn flash vào trong túi da, lùi ra xa theo phn ng t nhiên, chưa biết phi tính thế nào thì cô dâu chú r bt đu năn nì:
-  My anh thông cm. Không cho chp thì chúng tôi không có nh cưới.  Mt đi có mt ln mà không có nh thì biết làm sao đây.
-  Không có thông cm gì hết. Đi kiếm th nh khác vào chp.
-  Làm sao kp? Tìm được người khác vào ti đây thì đám cưới xong ri.

Va lúc y có mt người đàn ông trc 30 tui dng xe đp nơi ch hai cu du kích. H thì thm vi nhau mt lúc, sau đó người này bước ti ch tôi, nghiêm ging:
Tha cho anh ln này. Ln sau không được vào đây.

Nói xong c bn b đi.

Sau ln đó, tôi không nhn chp nh đám cưới cho vùng kinh tế mi này na, kiếm các đa bàn khác đlàm ăn

Tôi ch chp nh, còn ra nh thì không vì không có phòng ti. Chp xong, tôi phi mang v Đà Lt đưa cho các phòng ti trên đó tráng phim và in nh. Kh nht là nhng ln khách cn nh gp, đám cưới hôm nay h mun ly nh vào ngày mai đ kp đưa cho bà con xa v d tic cưới. Phương tin vn chuyn thiếu thn, mun mua mt vé xe đò v Đà Lt phi xếp hàng ch đến hai ba tiếng đng h, nhiu khi ti phiên mình thì hết vé. Có mt ln mua được vé đi nhưng không mua được vé v, đành phi đi b trên 30 cây s đ v nhà.

Sau này, gp nhng trường hp khách cn nh gp như vy tôi đi xe đp v Đà Lt cho chc ăn. Lượt đi mt bn tiếng vì đon lên đèo Prenn không đp ni, phi dt xe đi b. Lên ti nơi, đến ngay phòng ti giao phim, sáng sm hôm sau tr li ly nh và đp xe tr v. Lượt v ch mt mt tiếng rưỡi nhưng rt nguy him khi xung đèo. Đ chun b cho nhng ln đ đèo, tôi phi tháo b hai cái garde-boues, ch còn hai bánh xe trơ tri, khoèo mt chân vào ch bánh xe trước đ làm gim tc đ khi xe xung đèo. Mt ln tôi ht chân, b nhào xung đt, lăn ra gia đường, chiếc xe đp văng ra xa, còn cp kính cn may mn rt vào vt c bên v đường, không b. Người tôi ch b xây xát nh.

Sau ln đó, tôi bt đu s. Tôi không nhn chp nhng đám cưới cn nh gp như vy na.


Ảnh minh họa  Nguồn: Internet


Dn dn,  thchp hình chui” xut hin thêm my người na. S xut hin ca h ít nhiu có nh hưởng đến các th hình khác vì s khách hàng b chia bt đi. Các th hình quc doanh bt đu tìm cách gây khó khăn.  H báo cho công an, đ ngh công an cn phi dp cái đám “chp hình chui” này. Trong s các th hình quc doanh, có mt tay rt hung hăng, tên là Lung, thường bám sát chúng tôi. Có ln gp tôi, hn hù da:
-  Tao s cho bn mày dp tim.

Tôi tc cười quá, nói luôn:
-  Có tim đâu mà dp.

Mt hn hm hm:
-  Ri bn mày s biết tay tao.


3.

Gn nhà tôi có mt ngôi chùa. Nhng ngày Tết, rt đông người đến chùa thp nhang, ly Pht, xin xăm, cu lc, cu duyên… Đây là nơi “làm ăn” ca tôi và nhiu th hình khác vào dp Tết. Đây cũng là dp đám th quc doanh và đám “chp hình chui” đi mt vi nhau. Va chp hình cho khách, va phi dè chng đám th quc doanh xem h có gây khó khăn gì cho mình không. S cnh tranh tt nhiên phi có, không công khai nhưng ngm ngm và quyết lit. Sut nhng ngày Tết, t mng mt đến mng năm, tôi làm vic không ngơi ngh, mt rã người vì c ngày chp hình liên tc, ti li phi thc đ ph vi phòng ti làm nh. Hoa thì lúc nào cũng bên tôi giúp giao hình cho khách. Tôi “làm ăn chùa này tng cng ba cái Tết. Hai cái Tết đu yên n, không có chuyn gì xy ra. Đến cái Tết th ba thì gp rc ri.

Hôm đó là mng ba Tết, khong gia trưa - gi cao đim bà con đến thp nhang ly Pht, ri rác trước và sau chùa có khong 8 th chp hình đang phc v cho khách. Tôi thuc nhóm th đông khách. Mt vài th ế m, khách thưa tht. Tôi đang chp nh cho mt gia đình phía sau chùa thì bà Chín - mt người làm công qu thường xuyên chùa - đi ngang qua ch tôi, ghé tai nói nh:
-  Chp xong nhóm này, thy ra đng sau nhà khách gp tôi. Có chuyn này hơi gp, mun nói vi thy.

Tôi hơi ngc mhiên, chp nhanh cho xong ri ra đng sau nhà khách.

Bà Chín đã ch sn, nét mt có v nghiêm trng:

-  Hi nãy có ba thanh niên trông rt du côn bàn kế hoch hành hung thy. Thy đng ra sau chùa vì bn nó ch thy đó, gi làm khách chp hình, ri kiếm c đánh thy, đp máy nh. Tôi đoán bn này là tay chân ca my anh th ế khách. T gi đến chiu thy ch chp trước chùa. Phía trước chùa lúc nào cũng đông người, chúng nó không dám làm gì thy đâu.

Tôi cám ơn bà Chín ri đi tìm Hoa, k cho Hoa nghe mi vic và dn Hoa đng gn theo dõi, có du hiu gì bt thường  báo cho tôi biết, còn tôi vn tiếp tc công vic ca mình. Mt s khách nài n tôi ra sau chùa chp nh cho h vì phía y có nhiu cnh đp nhưng tôi ly c không đ thi gian và c bám cht phía trước chùa.

Khong ba gi chiu, Hoa và tôi ghé vào ch bóng mát dưới gc cây đ  ngh ngơi mt chút.  Hoa đang lt my trái quít cho tôi ăn đ khát thì có mt nhóm thanh niên tóc dài, áo phanh ngc bước ti. Bn chúng có ba người. Đúng là nhóm du côn mà bà Chín đã báo đng vi tôi. Có l chúng ch phía sau chùa quá lâu mà không thy tôi ra nên tìm đến đây. Tôi hơi cht d nhưng không s vì xung quanh tôi vn còn rt đông người. Theo phn ng t nhiên, tôi va đnh cho máy nh vào túi da thì mt người trong bn h hng ging khiêu khích:
-  Máy nh hiu Canon h? Máy này mà chp cái gì?  Coi chng chp xong không có nh đy!

Người th hai nói trng:
-  Chiu ri, chp gì na? Đi v đi.

Người th ba ging có v đe da:
-  Mai đng đến đây na nhé. Đến là có chuyn đy.

Nói xong, c ba cười hô h b đi.

Đi chúng đi tht xa và đoán chc chúng không tr li tôi mi th phào nh nhòm, nhìn vào khuôn mt bơ ph ca Hoa:
-  Em có nh mình bt đu làm ngh chp hình t năm nào không?
-  Nh ch anh. T 1979, khi con mình được 3 tui.
- Mi đó mà đã ba năm. Đã ba năm mình không có Tết mà con mình thì vn chưa hết suy dinh dưỡng. Còn anh, chc anh s suy nhược thn kinh mt thôi./.


Phạm Cao Hoàng
1983