ĐỖ XUÂN TÊ
M Ộ T C Ỗ X E T R
 U
Xe
trâu – Nguồn: danviet.vn
Trại tù Vĩnh
Quang cách đỉnh Tam Đảo chừng ba mươi cây số đường chim bay, nhưng lại nằm ẩn trong
phía trũng của một thung lũng hẹp, mà cứ mỗi mùa bão lụt nước sông Lô tràn về
làm ngập lụt nguyên vùng. Muốn vô trại khách qua đường phải đi qua một chuyến
phà và băng qua một con đường độc đạo. Cái tên Phà Trang trở thành địa điểm
thân quen cho cả người nam lẫn kẻ bắc. Nó là đầu mối chuyên chở hàng quà tiếp tế
cho các sĩ quan viên chức chế độ cũ từ Sài gòn bị đưa ra cải tạo tại đây. Nó
cũng là nơi vợ con họ dùng làm nơi ngủ trọ dừng chân sau khi vất vả trên các
chuyến xe lửa, xe đò, xe trâu, xe thồ, xe ngựa đưa họ vượt cả ngàn cây số ra
thăm nuôi chồng con tại chốn heo hút này.
Hôm nay một
sớm đầu thu, vùng đất nơi đây như chuyển mình theo tiết trời se lạnh, bầu trời
trong xanh của những áng mây thưa, tương phản với màu úa của những giọt nắng sớm,
càng làm rõ thêm màu tím nhạt của những bụi sim rừng. Cảnh vật như tiêu biểu rõ
nét cho bức tranh toàn cảnh của một vùng quê trung du với nương chè đồi cọ làm
người ta liên tưởng đến các áng văn thơ tiền chiến của Thanh Tịnh, Hữu Loan từng
gây bâng khuâng xao xuyến cho nhiều thế hệ người đọc. Nhưng dân tình ở đây vừa
quá quen thuộc lại khó nhọc vì miếng cơm manh áo nên chẳng nhìn như cách của
thi văn. Nói chi những người tù khổ sai bị đem ra chốn này đầu óc đâu mà cảm nhận
được những đổi thay xoay vòng của trời đất.
Quanh đây mấy
cô sơn nữ dân tộc người Dao đang rảo bước trên con đường đất đỏ, họ mặc váy đeo
kiềng với những hoa văn rất lạ của người thiểu số, đáng chú ý là phần ngực được
che bằng một dải yếm trắng không khác gì kiểu yếm của các cô gái Quan Họ vùng
xuôi, nhưng dù ăn mặc trang sức thế nào đôi bàn chân họ vẫn để trần vì vốn dĩ họ
là những người đàn bà quen đi chân đất. Đang chuyện trò líu lo pha âm sắc của
thứ ngôn ngữ miền cao, bỗng nhiên mấy chị em ta im bặt, lặng lẽ tẻ bước nhường
đường cho một cỗ xe trâu.
Vẫn con
trâu già với chú tù hình sự đánh xe thường ngày của trại, nhưng hôm nay hình như
có vài nét gây quan tâm cho khách qua đường. Con trâu đôi mắt tỏ lộ buồn, mắt
như nhìn vào chốn xa xăm, không cần định hướng vì nó quá quen thuộc với con đường
đất. Chú hình sự chẳng chú ý nhiều đến món hàng trên xe, nhưng mắt luôn để ý đến
bát cơm kẹp quả trứng và nén hương thắp dở. Con trâu không phải dùng sức nhiều
vì món hàng nhẹ hơn mọi khi, nhẹ đến độ nó tưởng như đang tải chiếc xe không. Có
khác mọi ngày là cỗ xe có dăm người đi theo, tay cầm dụng cụ lao động cuốc xẻng.
Họ ăn mặc khác chú hình sự, loại đồ rằn ri của các ông lính miền Nam, đã cũ
rách và có nhiều miếng vá.
Toán người
rằn ri trông mặt ai cũng buồn, có người tưởng họ buồn vì đói, kiệt sức sau một
tuần lễ lao động. Con trâu già không nghĩ như vậy, họ buồn vì cái gì đó. Khác với
chú hình sự, những người này họ quan tâm nhiều đến món hàng. Bình thường là loại
hàng hậu cần cho nhà bếp nhưng kiện hàng sáng nay là loại thùng hình hộp với bốn
tấm dài hai tấm ngắn, đóng bằng loại gỗ mới được xẻ vội từ một loại cây dễ đốn,
được đóng đinh sơ sài chủ yếu chỉ nhằm đủ an toàn giữ cho món hàng bên trong ở
nguyên vị trí.
Hình như
trong số mấy người tù có một người cứ sụt sùi than tiếc, ông này già nhất trong
đám, số còn lại tuổi đời trên dưới ba mươi. Cách xa mấy bước có ông mặc quần áo
vàng theo sau, không phải màu vàng của các tu sĩ Phật giáo thường đi sau đám
ma, mà là người cán bộ cai tù. Anh ta đi để giám quản tóan tù và làm công việc
chỉ đạo của một người đại diện cho trại.
Trước đó ít
phút, cỗ xe trâu không xuất phát từ nhà bếp gần cổng trại như thường lệ. Con
trâu phải đi sâu thêm một đoạn tới gần khu bệnh xá để nhận hàng. Hàng lên xe, cỗ
xe từ từ tiến ra cổng trại. Con trâu thấy lạ là toàn cảnh khu trại hôm nay trùng
ngày chủ nhật có vẻ khác những ngày thường. Trong suốt lộ trình khoảng hai trăm
mét, nhiều toán người tụ tập gần mỗi ô cửa, họ cố nhìn qua song sắt để như đưa
tiễn một người nào đó trên cỗ xe trâu. Ai là người thì có thể dễ dàng nhận ra,
nhưng con trâu với tư duy của nó thì chỉ thấy bỗng nhiên nó trở thành tâm điểm
của một sự việc khá quan trọng khi chính nó đang dẫn đầu cỗ xe cùng toán người
đi theo.
