Đồng lúa ở Củng
Sơn - Ảnh: panoramio.com
Phạm Ngọc Lư viết truyện ngắn Tàn Đông
vào tháng 12 năm 1970, đăng tạp chí Bách Khoa số 344. Truyện lấy bối cảnh thị
trấn Củng Sơn, quận miền núi Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. Cùng thời điểm đó, tức tháng
12 năm 1970, tôi có đến BCH chi khu Sơn Hòa, biết mùa đông năm ấy Củng Sơn lạnh,
sương mù dày đặc, nhưng mãi đến khi đọc truyện Tàn Đông tôi mới biết thêm chi tiết mây mù và sương núi dày tối
đến nỗi ban ngày mà học sinh đi học phải ghé quán mua đèn sáp, đốt cắm trên từng dãy bàn dài:
…”Núi
Cấm hiểm trở, núi Một vòi või, núi Lá rậm rì… Và rừng Hỏa-thán thâm u, rừng
Hoàng-long điệp điệp. Suốt tháng nay chưa có một ngày nắng lớn, mặt trời không
xé nổi mây, mây tụ tập càng lúc càng dày, xuống thấp mãi, sát ngọn cây, đụng
mái nhà, cho đến một buổi sáng mở cửa ra: mặt đất mù mịt như có khói lan tỏa,
sương kín dày, khí lạnh phả vào mặt, xanh tái da.
…Học
trò đã đi học ngoài đường, ghé vào quán moi bạc cắc mua mỗi đứa một cây đèn sáp
đút vào cặp.
Kiền
tới trường lúc lũ học trò đang ngồi chờ thầy trong lớp. Chúng đốt đèn sáp cắm
trên từng dãy bàn dài, nơi bàn anh cũng có một ngọn cháy leo lét.”
