PAULO COELHO
Phía
bên kia của Tháp Babel
Tháp
Babel – Tranh sơn dầu Pieter Bruegel the Elder
(1563)
Nguồn:
Wikipedia
Tôi
đã mất cả buổi sáng để giải thích là tôi quan tâm đến cư dân trong vùng quê hơn
là bảo tàng và giáo đường, và, do vậy, tốt hơn là chúng ta nên đi chợ. Họ bảo
tôi rằng hôm nay cả nước nghỉ lễ và chợ đóng cửa.
“
Vậy thì ta đi đâu?”
“
Đi nhà thờ.”
Tôi
biết ngay.
“
Hôm nay chúng tôi làm lễ tưởng niệm một vị thánh rất đặc biệt với chúng tôi, và
chắc chắn là với ông nữa. Chúng ta sẽ đến viếng mộ vị thánh này. Nhưng xin đừng
hỏi gì nữa và hãy chấp nhận là đôi khi chúng tôi muốn dành ngạc nhiên thú vị
cho các nhà văn.”
“Mất
bao lâu để tới đó?”
“Hai
mươi phút.”
Hai
mươi phút là câu trả lời tiêu chuẩn. Tôi biết thế, dĩ nhiên, nhưng thế nào cũng
phải lâu hơn. Tuy nhiên, cho đến lúc này, họ đều tôn trọng ý thích của tôi, cho
nên tốt hơn hết là tôi nên nhượng bộ lần này.
Sáng
chủ nhật này, tôi đang ở Yerevan, xứ Armenia. Tôi miễn cưỡng bước lên xe. Tôi
có thể nhìn thấy ngọn Ararat phủ tuyết ở phía xa. Tôi ngắm nhìn cảnh đồng quê
chung quanh. Ước gì tôi có thể tản bộ ngoài đó, thay vì bị kẹt lại trong chiếc
hộp kim loại này. Những người đón tiếp tôi cố tỏ ra tử tế với tôi nhưng tôi
không thoải mái, buộc lòng phải chấp nhận "chương trình du lịch đặc biệt”
này. Cuối cùng họ cũng từ bỏ toan tính muốn tạo cuộc trò chuyện, và chúng tôi
tiếp tục ngồi trên xe trong im lặng.
Năm
mươi phút sau (tôi biết vậy mà!), chúng tôi đến một thị trấn nhỏ và tiến đến
một nhà thờ đông nghẹt người. Tôi để ý là mọi người đều mặc com-lê đeo cà vạt,
hẳn là một sự kiện trang trọng, tôi cảm thấy thật lố bịch với áo thun và quần
jeans. Tôi bước xuống xe, nhiều vị trong Hội Nhà Văn đang chờ tôi ở đó. Họ trao
hoa cho tôi và hướng dẫn tôi đi qua đám đông đang dự lễ. Chúng tôi bước xuống
mấy bậc cấp sau bàn thờ. Tôi thấy mình đang đứng trước một ngôi mộ. Tôi hiểu
rằng đây là nơi vị thánh được chôn cất, nhưng trước khi đặt hoa lên mộ, tôi
muốn biết người mà tôi tỏ lòng tôn kính là ai đây.
“
Vị Thánh Dịch thuật!”, là câu trả lời.
Thánh
Dịch thuật! Mắt tôi đẫm lệ.
Hôm
nay là ngày 9 tháng mười năm 2004, tên thành phố là Oshakan, và Armenia, theo
như tôi biết, là nơi duy nhất trên thế giới đã công bố ngày lễ Thánh Dịch
thuật, Thánh Mesrob, là ngày quốc lễ và đây là nơi họ cử hành lễ theo đúng nghi
thức. Cùng với việc tạo ra bảng chữ cái tiếng Armenia (ngôn ngữ này đã tồn tại
từ trước nhưng chỉ ở dạng nói), Thánh Mesrob đã cống hiến cả đời mình vào việc
phiên dịch sang tiếng mẹ đẻ những văn bản quan trọng của thời đại, viết bằng
tiếng Hy Lạp, Ba Tư và Cyrillic. Ông và các môn sinh đã cống hiến cả đời cho công
việc vĩ đại là dịch Kinh Thánh và những tác phẩm văn học kinh điển quan trọng
của thời đại. Từ đấy về sau, nền văn hóa của đất nước ông đã tạo được bản sắc
riêng, và được duy trì cho đến ngày nay.
Vị
Thánh Dịch Thuật. Tôi cầm đóa hoa trong tay và nghĩ đến tất cả những người tôi
đã từng gặp hoặc có thể không bao giờ có cơ hội được gặp, nhưng những người
này, giờ đây, đang cầm một trong những tác phẩm của tôi trong tay và đang cố
hết sức để giữ cho trung thành với những gì tôi muốn chia sẻ với độc giả của
mình.Hơn hết thảy, tôi nghĩ đến nhạc phụ của tôi, Christiano Monteiro Oiticica,
nghề nghiệp: dịch thuật, người mà hôm nay đang cùng với các thiên thần và
với Thánh Mesrob chứng kiến cảnh tượng này. Tôi nhớ lại hình ảnh ông đang khom
mình trên chiếc máy đánh chữ cũ kỹ, và thỉnh thoảng than phiền về số tiền nhuận
bút tệ hại trả cho việc dịch thuật (và, than ôi, bây giờ cũng thế). Tuy
nhiên, ngay sau đó ông vẫn tiếp tục giải thích rằng lý do thực sự ông làm công
việc này là vì muốn chia sẻ những kiến thức mà, nếu không có các nhà dịch
thuật, sẽ không bao giờ đến với đồng bào của ông.
Tôi
lặng lẽ cầu nguyện cho ông, cho tất cả những người đã giúp phiên dịch những
cuốn sách của tôi, và cho những người đã cho phép tôi đọc được những cuốn sách
mà nếu không có bản dịch của họ, tôi sẽ không bao giờ tiếp cận được, và như
thế, đã giúp tôi – môt cách ẩn danh – hình thành cuộc sống và tính cách của
mình. Khi rời nhà thờ, tôi thấy vài đứa trẻ đang viết bảng chữ cái với những
viên kẹo có hình các chữ cái và với những bông hoa, rất nhiều hoa.
Khi
loài người ngày càng có nhiều tham vọng, Thượng Đế đã hủy Tháp Babel, và mọi
người bắt đầu sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Tuy nhiên, với lòng khoan dung
vô biên, Ngài cũng đã tạo nên những con người để tái dựng những chiếc cầu ngôn
ngữ, nhằm mở ra đối thoại và truyền bá tư tưởng nhân loại. Con người này, mà ta
ít khi chịu khó lưu ý đến tên mỗi khi giở ra đọc một cuốn sách nước ngoài,
chính là nhà dịch thuật.
PAULO COELHO
(Nhà văn Brazil)
Thân Trọng Sơn dịch từ bản Tiếng Anh
