LÊ QUỲNH
Người Mỹ 'phải nhìn khác về chiến
tranh VN'
Bìa cuốn tiểu thuyết "The sympathizer"
của Nguyễn Thanh Việt
Nguồn: BBC Tiếng Việt
Sự
kiện tác giả người Mỹ gốc Việt chiến thắng hạng mục Tiểu thuyết của giải thưởng
danh giá Pulitzer 2016 đã đem lại niềm tự hào cho cộng đồng người Việt trong
ngoài nước.
Những
người đã đọc tiểu thuyết The Sympathizer của ông Viet Thanh Nguyen (Nguyễn Thanh
Việt) nhận định đây là khoảnh khắc bước ngoặt trong văn chương Mỹ, hứa hẹn góc
nhìn của người Việt về Chiến tranh Việt Nam sẽ nổi bật hơn trong dòng chính của
phương Tây.
Nhưng
chưa rõ liệu tiểu thuyết sẽ có thể được dịch và in chính thức ở Việt Nam hay không.
Tiểu
thuyết đầu tay The Sympathizer của ông Viet Thanh Nguyen, đang dạy ngành Nghiên
cứu Hoa Kỳ và Sắc tộc ở Đại học Nam California, đã được giải Pulitzer hạng mục
tiểu thuyết.
Nói
với BBC, nhà văn người Mỹ gốc Việt Vu Tran, dạy văn học ở Đại học Chicago, nhận
xét đây là “giây phút bước ngoặt cho văn học Mỹ”.
“Hy
vọng độc giả ở Mỹ và nước ngoài giờ đây sẽ có cái nhìn sâu sắc, rộng lớn hơn về
giai đoạn lịch sử chung này, khi đọc cuốn The Sympathizer, và các tác phẩm của
nhiều tác giả người Việt khác.”
Ông
Vu Tran, sinh năm 1975 tại Sài Gòn và cùng gia đình sang Mỹ năm 1980, có tiểu
thuyết đầu tay Dragonfish.
Hai
tác phẩm đầu tay của Viet Thanh Nguyen và Vu Tran có điểm chung là cùng đánh
giá di sản Chiến tranh Việt Nam, cùng lọt vào danh sách bình chọn 2015 của báo
New York Times.
Ông
Vu Tran đánh giá tác giả Viet Thanh Nguyen “đã tạo ra bước ngoặt để người Việt
Nam và người Mỹ gốc Việt có thể chủ động hơn trong việc kể về cuộc xung đột
này”.
'Tiên
phong'
Trong
khi đó, nhà văn Nguyễn Quí Đức, đã nhiều năm sống ở Mỹ trước khi về Hà Nội, nói
ông Viet Thanh Nguyen là một trong những người “tiên phong”.
Ông
Viet đã “thúc đẩy người Việt hải ngoại viết lại các câu chuyện của mình, và cuốn
sách này là một tác phẩm quan trọng giúp giải thích tâm lý nhiều người trong cuộc
chiến”.
Trong
các cuộc phỏng vấn với truyền thông Mỹ, ông Viet Thanh Nguyen cho biết ông bắt đầu
viết văn từ khi còn là sinh viên nhưng rồi dừng lại để học lấy bằng tiến sĩ và
đi dạy.
Sau
khi đã ổn định công tác nghiên cứu ở đại học, ông quay lại đam mê văn chương.
Ông
đưa cho người môi giới một tuyển tập truyện ngắn, nhưng được khuyên phải viết
tiểu thuyết nếu muốn bán được sách.
Tiểu
thuyết The Sympathizer được ông viết suốt hai năm, được nhà xuất bản
Grove/Atlantic mua vào cuối năm 2013.
Trên
trang web của mình, ông Viet Thanh Nguyen cho biết: “Khi tôi lớn, tôi đọc sách,
xem phim về Chiến tranh Việt Nam của Mỹ, nhưng rất ít điều nói về người Việt, họ
được mô tả theo lối mòn, làm nền cho người hùng Mỹ.”
The
Sympathizer viết về cộng đồng người Việt tỵ nạn thời hậu chiến, với một nửa câu
chuyện diễn ra trên đất Mỹ và nửa kia bên Đông Nam Á.
Ông
Vũ-Đức Vượng, một nhà báo tại Mỹ, nhận xét: “The Sympathizer khẳng định lại chỗ
đứng của những người một thời tất tả chạy trốn đến khi tìm được chỗ đứng –dù là
còn mong manh và chưa thoát khỏi vòng kim cô của cuộc chiến-- trong một xã hội
đa dạng, Tây phương và khá dân chủ.”
Nhà
văn Aimee Phan, tác giả cuốn The Reeducation of Cherry Truong, cũng khen ngợi với
BBC rằng tác phẩm là “cách trả lời thông minh, mạch lạc và đôi khi gay gắt trước
những quan điểm và phê bình về Chiến tranh Việt Nam”.
“Cuốn
sách nêu bật vai trò và trải nghiệm phức tạp của người Việt, vốn thường bị mô tả
theo mô hình rập khuôn, hay đóng vai phụ trong các câu chuyện, đặc biệt tại Mỹ.”
Được in ở Việt Nam?
Nhiều
tờ báo ở Việt Nam đã nhanh chóng đưa tin về sự kiện.
Tuy
vậy, với nội dung về một điệp viên cộng sản được cài vào hàng ngũ Việt Nam Cộng
Hòa và sau đó sang Mỹ để theo dõi một nhóm “phản động”, chưa rõ tác phẩm có thể
được in tại Việt Nam hay không.
Ông
Vũ-Đức Vượng nói: “Việc dịch cuốn tiểu thuyết này sang tiếng Việt, tuy không
khó nhưng để được phát hành chính thức tại Việt Nam cho người Việt đọc, tôi e
là còn khó khả thi trong lúc này.”
“Nhìn
vào chi tiết thì nội dung có những điểm mà chính quyền trong nước hiện thời khó
có thể chấp nhận; còn nhìn vào chỗ đứng của The Sympathizer trên văn đàn thế giới
thì tôi nghĩ không khí văn hóa cũng như chính trị trong nước chưa cởi mở đủ để
rộng tay đón tác phẩm này.”
Ông
Vượng nói: “Có thể là tôi chẩn đoán sai về tình hình trong nước, nhưng nếu tôi
sai thì cũng là một điều đáng mừng cho dân tộc mình.”
Nhận
xét chung về ảnh hưởng của The Sympathizer, nhà văn Aimee Phan nói: “Tiểu thuyết
này có thể mở lại một cuộc đối thoại lớn hơn về dư âm cuộc chiến. Thực sự, góc
nhìn của người Việt xứng đáng được phân tích.”
Lê Quỳnh
Trưởng ban BBC Tiếng Việt
