LỮ QUỲNH
Tạ Chí Đại Trường, đời thường
Tạ Chí Đại Trường (Ảnh
chụp năm 1974)
Như một nén tâm hương
tưởng nhớ anh Tạ Chí Đại Trường, 24- 3- 2016.
Năm 1964, lần đầu tiên tôi gặp anh Tạ Chí Đại Trường, sau khi
chúng tôi rời trường Bộ binh Thủ Đức để về trường Quân Y học giai đoạn 2, ngành
Hành chánh Quân y. Cùng thời gian này anh học Cao học, chuẩn bị lấy bằng Thạc
sĩ và đang sưu tập, nghiên cứu về tiền cổ. Anh từng cho tôi xem những đồng xu
mà anh sưu tập được. Trường là người kín đáo, có lẽ do bản tính của anh. Ngày
chọn đơn vị phục vụ, anh và tôi có tên sát nhau và đều cùng muốn chọn Đại đội
Quân y Thủy quân lục chiến ở Thị Nghè. Với tôi chỉ vì muốn ở Sài Gòn, trong khi
anh cần ở đây để học và viết cho xong luận văn Lịch sử nội chiến Việt Nam từ 1771
đến 1802, mà bấy giờ tôi hoàn
toàn không biết. Anh thuyết phục tôi nên về Tổng y viện Duy Tân ở Đà Nẵng cho
gần nhà. Không ngờ sự chọn lựa này đã đẩy chúng tôi mỗi người lao đao một cách
chỉ vài năm sau.
Bẵng đi một thời gian dài, từ đó, chúng tôi không gặp nhau, mà
cũng không liên lạc cho đến lúc tôi qua định cư ở Mỹ. Chúng tôi có người bạn
thân chung là Nguyễn Mộng Giác, gặp gỡ nhau thường xuyên, có thể nói là hàng
tuần, lúc tôi làm việc cho hãng Craftech ở Anaheim. Giác thường xưng hô với
Trường là anh em, cũng như với anh chị Võ Phiến là chú thím. Tôi không hiểu sự
liên hệ giữa những anh chị gốc Bình Định này như thế nào. Tôi thường chỉ nghe
mà không bao giờ hỏi. Anh Trường lớn tuổi hơn anh Giác nhiều, nhưng anh rất hồn
nhiên, ít nói; đã nói là có chút khôi hài nhẹ nhàng. Những ngày Nguyễn Mộng
Giác còn khỏe, đã chở chúng tôi đi ăn sáng, uống cà phê ở quán Factory, đôi khi
cùng ăn trưa ở một nhà hàng.
Tạ Chí Đại Trường sống giản dị. Anh âm thầm làm việc. Có lần anh
nói với tôi về Ải Nam Quan, tôi giật mình, vì cả đời mình không nghĩ tới.
(Những ý tưởng tôi không thể viết ra trong bài tùy bút này, để dành cho các nhà
sử học, thế nào cũng có lúc họ nhìn ra.)
Gần như chỉ có nhà Nguyễn Mộng Giác là anh thường lui tới. Niềm
vui đời thường của anh là đi casino. Anh Giác thường chở hai đứa. Sau này Giác
không lái xe được thì cả bọn đi bus. Chúng tôi thích cái không khí của casino.
Anh Trường chỉ chơi kéo máy và hồn nhiên kể chuyện thắng thua trên đường về.
Gần như các sách của anh từ Thần,
Người và đất Việt đến Sử Việt đọc vài quyển, anh đều
có tặng tôi. Mấy năm trước, lúc anh nằm ở nursing home, tôi và Đinh Cường vào
thăm. Anh nằm gác tay lên trán, nói chuyện về sức khỏe. Anh cười, dù chỉ nhếch
môi, nhưng tôi thấy là nụ cười an nhiên tự tại.
Nhớ lại, khoảng cuối năm 2004, lần đầu tiên anh Trường về Việt
Nam, sau hơn mười năm đến Mỹ. Tôi cũng có mặt ở quê nhà, nhân dịp Tết nguyên
đán. Vào một trong những ngày đầu năm, anh điện thoại cho tôi hỏi địa chỉ, muốn
đến nhà chơi. Tôi dành một buổi sáng chờ anh. Từ nhà anh ở An Dương Vương - Chợ
Lớn, đến nhà tôi đường Hồ Biểu Chánh - Phú Nhuận, anh phải đi ba chuyến xe
buýt. Bây giờ tôi không nhớ chúng tôi đã nói gì với nhau hôm đó. Chỉ thấy lòng
vui. Ưu tư và đồng cảm. Quá trưa, tôi tiễn anh ra đầu hẻm. Nhìn dáng anh cao,
gầy, khuất sau con đường chính.
Anh Tạ Chí Đại Trường, có những điều đến lúc mất nhau rồi, mới
nhận ra mình đã kín tiếng, đôi khi thấy không cần thiết. Với Nguyễn Mộng Giác
cũng thế. Bây giờ các anh đã bên nhau rồi. Quê hương lẫy lừng Bình Định với
sông Côn, đầm Thị Nại, một vùng đất anh kiệt đang chờ đón anh về.
April 3, 2016
