D u T ử L ê
TÍNH CHẤT THI SĨ
TRONG NHẬT KÝ THƠ ĐINH CƯỜNG
(Bài nói chuyện trong buổi tưởng niệm họa sĩ Đinh Cường
(Bài nói chuyện trong buổi tưởng niệm họa sĩ Đinh Cường
tại phòng Sinh Hoạt nhật báo Việt Báo, Cali ngày 30
tháng 1- 2016)
Bìa tập thơ CÀO LÁ NGOÀI SÂN ĐÊM
NXB Thư Ấn Quán (2014)
Kính thưa quý vị và, các bạn
Hiện
diện trong phòng sinh hoạt này, tôi thấy có rất nhiều họa sĩ nổi tiếng. Trong
số đó, có khá nhiều họa sĩ làm thơ. Có thể vì -Thi trung hữu họa – và ngược lại
Họa trung hữu thi.
Nên,
việc họa sĩ Đinh Cường làm thơ, âu cũng là điều bình thường.
Sinh
thời, ông làm thơ nhiều, cũng như có nhiều thơ hay, nên tính chất thi sĩ của
ông, đã được văn giới biết tới và ghi nhận.
Tôi
nhớ từ cuối thập niên 1950, tôi đã được đọc thơ Đinh Cường trong một số Tạp chí
ở Saigon. Nhiều nhất là trên tạp chí Mai – Thuở đó, do nhà văn Bửu Ý phụ trách
phần biên tập.
Sau
này, ở hải ngoại, một số cơ quan truyền thông đã sưu tầm và đăng lại khá nhiều
thơ Đinh Cường, trước tháng 4-1975.
Hơn
thế nữa, cách đây gần hai năm, tức 2014, ông đã có 2 thi phẩm được ấn hành. Đó
là tập “Cào lá ngoài sân đêm” do Thư Quán Bản Thảo, ở tiểu bang New Jersey xuất
bản. Và, tập “Tôi về đứng ngẩn ngơ” do Quán Văn ở Saigon, ấn hành, cũng trong
năm 2014.
Tôi
xin đọc hầu quý vị và các bạn một vài trích đoạn thơ Đinh Cường, trước tháng
4-1975. Bài “Nói Với Biển”:
“Không
còn một con dã tràng nào đâu / em đừng tìm kiếm / bờ cát ướt và những vỏ sò
trắng / loài cây hoang / không nói một lời / mưa rất nhiều trên núi đó / bóng
người đi rất xa / bây giờ anh sợ hãi / nhiều lô cốt đen / (đừng ai bắn tôi và
tôi sẽ ngã chết) / buổi sáng tôi nghe sóng lớn / biển động kia rồi / em hãy làm
dấu thánh trên cát / bài hát rất buồn / như quê hương”…
Hoặc:
“Khi
nàng mở mắt to nhìn lên / mây hãi hùng đổ xuống / và gíó, gió trên đồi cao /
chàng và nàng chạy đuổi / bằng chân không / ngoài bờ sông những ngọn đèn sáng
lên, vai cầu trắng / thành phố sương mù / nàng gầy như lau sậy / tóc nàng mắt
nàng / với màu áo lụa đen chàng lẩn trốn / chàng quên hết / đó là siêu hình
riêng của chàng / hạnh phúc dịu dàng như đồng cỏ / nàng hát buổi chiều như sao
băng.”
Hoặc
nữa:
“Những
buổi chiều ta qua vùng Bình Long / buồn biết mấy / ôi những cánh rừng cao su
trong tuổi nhỏ ta / mang đầy vết thương tàn nhẫn / làm sao ta lấy nhựa làm trái
banh / những người phu không còn đi lấy mủ / bây giờ những xác người làm rừng
cao su sợ hãi / bom đạn tha hồ rơi như mưa / những chiếc lá úa phủ đầy trên hố
thẳm / ta bước đi buồn quá đỗi chiều nay / những chiều mặt trời không thấy ta
lẻ loi…”
Bìa tập thơ TÔI VỀ ĐỨNG NGẨN NGƠ
NXB Quán Văn (2014)
Không
cần phải động não nhiều, chúng ta cũng thấy thơ Đinh Cường thơ mộng, lãng mạn,
đẹp, như tranh của ông.
Nói
cách khác thơ Đinh Cường là tranh, được ông vẽ bằng những con chữ đầy hình ảnh và,
cảm xúc… Hai tố chất cần thiết cho một bài thơ.
Vì
thế, với tôi, Đinh Cường đã có những bài thơ hay. Những bài thơ được viết bằng
tâm-thái của một thi sĩ, đích thực.
Kính
thưa quý vị và, các bạn
Vài
năm trước khi từ trần, họa sĩ Đinh Cường làm thơ hầu như mỗi ngày. Có ngày ông
làm được nhiều hơn một bài thơ. Như thể ông viết nhật ký, bằng thơ, liên tục mỗi
ngày.
Tuy
nhiên, tất cả những bài thơ có tính nhật ký của ông, với tôi đều có nhiều hình ảnh
và đầy thi tính.
Tôi
gọi đó là “Tính chất thi sĩ trong nhật ký thơ Đinh Cường”
Qua
hàng trăm bài nhật-ký-thơ của Đinh Cường, người ta thấy bất cứ điều gì ông thấy,
ông gặp, ông nghe, ông nhớ trong ngày, cũng có thể thành thơ.
Những
dòng thơ tự nhiên, nếu không muốn nói là hồn nhiên, như thẻ thơ- - Hiểu theo
nghĩa:
Thấy
gì ghi nấy, nhớ gì, nói nấy.
Từ
chuyện gặp bạn, nhớ bạn hay xa bạn; từ một góc bếp hay khi ông nhớ những tách
nước trà sớm mai, tới những cảnh tưởng khi ông ra đường, thấy và nhớ một hình ảnh,
một ký ức nào đó, sống lại trong tâm trí ông, cũng có thể giúp ông viết xuống,
ghi lại thành thơ. Thậm chí khi đau ốm, nằm một chỗ, nhìn thấy các kệ sách,
cũng giúp ông có những bài thơ trong sáng.
Tôi
thí dụ, một đoạn thơ ông viết cho một người bạn trẻ của ông, họa sĩ Nguyễn Đình
Thuần:
nhớ
không Thuần cánh cửa sổ
khu
chung cư ấy đêm về mở ra
bạn
đứng phà hơi thuốc nhớ Nhã Hương
kêu
điện thoại khó khăn bấm số thẻ dài dòng
có
đêm nấu hai tô mì gói ghé mua ở chợ Tàu
thấy
ngon, thêm mấy lon bia Heineken
bạn
ưng uống bia hơn chát đỏ
Lê
Tài Điển thì điểm tâm đã một chai La Fleur Pauillac…
Hoặc:
Khi
người thi sĩ ấy vẽ
dưới
giàn hoa ngoài sân
ôi
sao mà ánh nắng
hòa
cùng màu xanh trong
Khi
người thi sĩ ấy vẽ
đeo
găng tay, áo che
mới
thấy là rất điệu
những
nét vòng đen kia…
Hoặc
nữa:
Sáng
dậy sớm
nấu
nước sôi pha ly trà xanh
chụm
hai bàn tay ấm
tiếng
xe sớm rộn, mất hút
ngoài
trời chưa sáng tỏ
những
ngày Cali trở lạnh
Giờ
này trên ngọn đồi thông
bên
chân cầu Ðại Lào
người
bạn đã trở về
căn
gác tối
trong
căn nhà gỗ nhỏ
có
ống khóa to
luôn
khóa chặt…
Thưa
quý vị và, các bạn,
Hiển
nhiên, đó là những lời nói bình thường, không trau chuốt, không cầu kỳ… Nhưng
chúng vẫn là thơ. -Tại sao?
Vì
đó là những dòng chữ đầy thi tính, đầy hình ảnh và, cũng không thiếu những liên
tưởng đẹp hay những ẩn dụ mà, trong lãnh vực thi ca, thì đó là những kỹ thuật cần
thiết, để được gọi là thơ.
Tôi
nhớ đọc đâu đó, nhà thơ Đinh Trường Chinh, thứ nam của họa sĩ Đinh Cường, đã
ghi lại rằng, nhiều người than phiền thơ nhật ký của thân phụ anh, mang tính kể
chuyện, tầm thường, thậm chí lảm nhảm…
Nhưng
thực tế, phong cách nhật lý thơ của Đinh Cường đã lan tỏa tới nhiều người khác.
Gần
đây, tôi được đọc hai bài thơ làm theo phong cách nhật ký thơ kiểu Đinh Cường.
Đó
là hai bài thơ mới nhất, một của nhà thơ Nguyễn Quốc Thái, ở Saigon và, một của
nhà thơ Trần Yên Hòa, ở Hoa Kỳ.
Tôi
không biết rồi đây, phong cách nhật ký thơ kiểu Đinh Cường sẽ lan tỏa đâu nữa?
Nhưng
nhiều phần, theo tôi, tương lai, phong cách nhật ký thơ của Đinh Cường, sẽ trở
nên phổ biến hơn - - Và khi ấy, có thể phong cách đó, sẽ trở thành một thứ “Trường
phái nhật ký thơ” mà, Đinh Cường chính là người khai sáng vậy.
Kính thưa quý vị và, các bạn,
Cách
đây hơn hai tuần, trước khi Việt Báo Xuân ra đời, có đăng bài “Tạ Ơn” – một
trong những bài thơ cuối cùng của Đinh Cường thi sĩ - - Tôi đã được thi sĩ Trần
Dạ Từ đọc cho nghe…
Nguyên
văn bài thơ đó, như sau:
“Nghĩ
là ta tạ ơn ai
tạ
ơn Trời Đất một mai sớm chiều
kể
từ chập chững liêu xiêu
đến
khi già yếu phải dìu bước đi
Tạ
ơn, còn nói năng chi
chắp
tay mà vái, thầm thì niệm kinh
bàn
tay Phật chỉ anh minh
tưởng
trăng là bóng của mình là sai
Bóng
ta từ lúc đổ dài
đường
chiều qua mấy ngõ đầy lá thu
bóng
ta từ sớm sương mù
tạ
ơn Trời Đất đền bù, nắng lên…
Hai
câu thơ cuối của bài thơ Tạ Ơn:
“bóng
ta từ sớm sương mù / tạ ơn trời đất đền bù, nắng lên”
Theo
tôi, như một dự báo, thi sĩ sẽ chia tay cuộc đời, chia tay chúng ta một cách êm
ả, như chi tiết mà gia đình ông đã cho biết.
Họa
sĩ / thi sĩ Đinh Cường cách gì, cũng đã… đi xa. Nhưng thơ cũng như họa của ông,
chắc chắn sẽ còn ở lại với muôn sau.
Trân
trọng cám ơn quý vị và, các bạn.
Du Tử Lê
(Garden Grove, 30 tháng 1- 2016)
Nguồn: dutule.com
