G I Ó S A N T A A N A
Một
ngày đầu Tháng 10 năm 2013, người bạn
thơ ở Nam Cali nói với tôi qua điện thoại: Anh ơi, gió Santa Ana đã về, gió
thổi lộng, ra đường em thấy cành cây gãy ngổn ngang. Sáng nay, một ngày giữa tháng
11, cũng bạn thơ ấy báo tin: gió Santa Ana đang thổi tung trời đất ở đây, em
không dám ra đường nữa, quấn áo lạnh như cục bông ngồi ở thềm đây, uống cà phê
và nhìn trời đất.
Gió
Santa Ana… A, mình đã biết tới nó từ hồi mới sang Mỹ, lang thang ở vùng Nam
Cali. Nay gặp dịp trở lại với thứ gió này lòng cũng cảm thấy ít nhiều xúc động
bồi hồi.
Vâng, gió Santa Ana là một hiện
tượng tự nhiên thường xuất hiện vào mùa Thu và đầu Đông ở miền tây nước Mỹ.
Theo từ điển mở Wikipedia thì gió Santa Ana là những đợt gió cực mạnh và khô,
phát xuất từ nội địa nước Mỹ và ảnh hưởng tới vùng bờ biển phía Tây và vùng Bắc
bán đảo Baja của California. Gió Santa Ana thường thổi vào mùa Thu và mùa Đông,
nhưng có thể phát khởi bất cứ lúc nào trong năm. Nó biến chuyển từ nóng tới
lạnh, tùy khí hậu của nơi nó phát xuất và đi qua tại vực Great Basin núi non
khô cằn thuộc tiểu bang Nevada hoặc vùng sa mạc Mojave cận kề Arizona. Gió
Santa Ana mang hơi nóng và khô tới vào mùa thu, thường gây ra những đám cháy
rừng hung bạo ở vùng Nam California gọi là wildfires cho nên nó có tên là devil
winds (gió quỷ).
Tiến sĩ Steve Lyons, chuyên viên về
khí hậu nhiệt đới đã viết như sau về gió Santa Ana: Nếu bạn là dân gốc vùng Nam
California như tôi, hay nếu bạn đã sống ở vùng này, hay đến thăm nơi đây vào
mùa gió khô thổi mạnh ra biển thì hẳn bạn đã nghe cụm từ Gió Santa Ana. Cái tên
này có từ rất lâu do những người canh tác trồng trọt ở đây, họ từng biết những
trận gió cực mạnh thổi từ đại vực Santa Ana Canyon thuộc vùng đông Santa Ana.
Gió Santa Ana thường thổi vào lúc hừng đông và chấm dứt vào lúc chiều. Thường
gió mạnh nhất vào lúc ban đêm và sáng sớm. Mỗi năm có khoảng 20 trận gió Santa
Ana, tuy nhiên có năm chỉ có 10 trận, lại có năm lên tới 30 trận.
Theo kinh nghiệm của những người
sống tại Nam Cali thì gió Santa Ana thường khô và nóng vào độ thu và lạnh buốt
vào mùa đông. Nhà thơ Nguyễn Thị Khánh Minh đã viết về gió Santa Ana mùa thu
như sau:
“Rồi
mùa thu. Trời ạ, gió và lá vàng, nó góp thêm vào ký ức hai mùa nắng mưa ngày
xưa của tôi tiếng lăn giòn của lá khô, màu lá ruộm vàng nắng thu, dạt tôi về
giấc mơ có tiếng gió heo may Hà Nội và đĩa cốm xanh rức trên tấm lá sen, chênh
vênh những con đường phố cổ đang chờ tôi về để trọn một lời hẹn… Lại một buổi
tản bộ trên đường hồn như bị hớp bởi những lá bùa maple vàng đỏ bay trong gió,
thì bỗng nghe mơ màng hơi lá khô con đường Duy Tân, những tưởng chiếc lá vàng
viết tên người yêu một thời áo lụa hoàng hoa đã mịt mù cõi bụi, thốt nhiên trên
tay trong chiều thu Calif. xao xác những mảnh thời gian vẫn từ lâu gọi nó là
giấc mơ… tôi nhặt một chiếc lá maple, lại viết, rồi thả xuống, bay đi lá ơi,
gặp đi chiếc lá ngày xưa, nối lại cho tôi con gió xanh tình yêu hư ảo. Chưa gì
mà tôi đã cảm thấy mình được chấm phá thêm nét lãng mạn mới mẻ mùa thu nơi này,
nếu một ngày kia kỷ niệm càng đầy, tôi biết mỗi khi con gió Santa Ana thổi về
thì hải hà ký ức tôi sẽ phải lay động. Lần đầu tôi biết gió Santa Ana, nghe gọi
là quái phong cuối mùa thu, người láng giềng bảo, gió Santa Ana độc lắm nghen
cô, phải quàng khăn cho kín cổ…”
Và đây cũng gió Santa dưới ngòi bút
của Nguyễn Thị Khánh Minh, nhưng là gió thổi vào mùa đông mang hơi buốt giá:
“Đêm
Thứ Tư, đêm đầu tiên gió Santa Ana chạm mặt ở đây trên đường đi của nó, gió
Đông Bắc thường đến miền Nam Calif. mỗi cuối thu, thổi từ đất liền ra biển,
trận gió mùa này nghe nói là trận gió lớn nhất kể từ 10 năm qua và đã được cảnh
báo là tình trạng khẩn cấp, trên TV dặn dò dân chúng, để ý những thứ mà gió có
thể thổi bay, đừng dùng nến kẻo gây ra hỏa hoạn, vì có thể sẽ bị cúp điện, cẩn
thận tránh những dây điện bị đứt rơi xuống đường… Tôi ra hiên nhà xếp những
tượng Phật nhỏ và những chậu bonsai vào một chỗ an toàn. Trời lạnh lắm, trong
cái bóng đêm đang hờm sẵn giông bão, tôi thấy yên lòng khi dừng lại nơi vệt
sáng của ánh đèn đọng trên bàn chân tượng Phật ngồi, những ngón chân thanh
thản, những ngón tay tạo nên hai vòng ấn quyết trầm lắng, bát phong chỉ là một
hơi nhẹ thoảng qua, lý gì đến ngọn quái phong Santa Ana, tôi mỉm cười một
mình.” Nguyễn Thị Khánh Minh viết thật hay, phải
không các bạn. Cô còn đưa cả gió Santa Ana vào trong thơ nữa đấy.
Riêng Nguyễn tôi cũng đã một đôi lần
nhắc tới ngọn gió này. Xin trích dẫn một đoạn đã viết từ năm 1996 khi mới tới
vùng Nam Cali.
Một buổi trưa trên đồi Penasquitos,
tôi đang ngồi trầm tư, thì bỗng ngọn gió khốc liệt từ những vùng đất xa xôi
thổi về. Đâu đó, đã có lần tôi nghe nói đến ngọn quái phong Santa Ana.
A, trận gió kinh mang từng thổi qua
mấy trăm năm lịch sử của vùng đất chưa dứt âm vang, chạy trên những con đường
dài rồng rắn, thổi rúc như còi sừng trên những kiến trúc Mễ Tây Cơ ngơ ngác
trong màu nắng vàng hồ, thổi và làm kêu rung những tên đất tên người đầy âm a
âm ô.
Này hỡi gió. Chào trận gió Quỷ
Thi làm cỏ cây tàn úa, khô cạn suối
nguồn, cát chạy đá bay, lòng dạ xốn xang, vỡ lở những vết thương của trời và
đất. Tôi bỗng, trong phút hỗn mang, nghĩ đến quê nhà với ngọn đông phong thổi
lạc vợ xa chồng, nước mắt tuôn rơi. Tháng này, gió mùa Đông Bắc cũng đã thổi
tới trên quê hương tôi. Âm vang. Âm vang qua dòng sông vắng và những cánh đồng.
Đã nở hết những bông hoa mùa cuối trên đất nghèo. Tôi bỗng nhớ đến, như còn rợn
trên da thịt, ngọn gió Lào thổi qua biên giới vào vùng Nghệ Tĩnh những ngày
nào. Thổi xơ xác đồi chuối hoang, thổi khô rốc thân tù, đỏ hoe bụi đất, quặn
thắt ruột gan. Này bạn, nhớ không, những đêm nằm nghe gió giật mái tôn, o o
trong sọ rỗng. Tưởng như tiếng ác điểu gào, báo giờ nguyệt tận. Và tôi chẳng
thể nào quên. Vâng, tôi chẳng thể nào quên bản hợp âm màu đỏ của mùa thay lá
những khu rừng cao su, khi gió thổi bùng đống lửa nhân gian, đám lưu dân ngồi
đợi tia nắng đầu tiên. Cũng như tôi không quên mùa gió Tháng Ba trên Eo Gió
thổi qua rừng dã quỳ và đồi hoa vông đỏ ở Pleiku. Đó là những ngày báo hiệu tàn
cuộc chiến. Trận gió cuốn cờ đang thổi qua bờ cõi…”
Và để kết thúc bài viết về ngọn gió
mang hình tượng một người đàn bà đẹp nhưng hung ác này, một vẻ đẹp dị thường
dưới cái nhìn của người nghệ sĩ, mời bạn cùng tôi đọc lại những lời tôi đã viết
khi đọc thơ Nguyễn Thị Khánh Minh:
khuya
nay
tôi
gặp
một
mùa gió santa ana. thổi qua thơ nguyễn thị khánh minh
những
trận gió của gai nhọn
cuốn
theo những chiếc lá khô. màu đỏ
gió
santa ana và mưa sài gòn
ôi.
hai nẻo đường chia biệt…
Nguyễn
Xuân Thiệp
