ĐỖ HỒNG NGỌC
ĐÔI DÒNG CHO TẬP LÃNG CA CỦA LỮ KIỀU
Lữ Kiều
“Bổn lai diện mục”
Viết về tập thơ “đầu tay”
của một người bạn thiết đã ngoài tuổi bảy mươi ư? Chẳng khác nào viết về
mối tình đầu của một người ngoài chín mươi tuổi! Chỉ có Trời mới biết! Mà Trời
có nói gì đâu! Lặng thinh thôi. Lặng thinh như niệm này vừa dứt mà niệm kia chưa
sanh, giữa khoảng trống không mênh mông đó là cõi vô niệm. Đó cũng là cõi lặng
giữa hai tiếng đập của tim, tâm thu và tâm trương, khi chưa loạn nhịp. Đó cũng
là cõi lặng giữa hai hơi thở, hơi thở vào Ana và hơi thở ra Apana: “con đường độc nhất dẫn
tới thanh tịnh cho chúng sanh…” – Anapanasati - mà tôi gọi là “Pranasati”… cho dễ
nhớ trong thiền tập. Ở đó, phải ở đó, ta có thể nhận ra bổn lai diện mục của
chính mình.
Còn “bổn lai diện mục” của
bạn tôi, Lữ Kiều Thân Trọng Minh ư? Có khi tưởng anh là một bác sĩ tim mạch,
thường lắng nghe tiếng lặng của tim người; có khi tưởng anh là một họa sĩ,
thường bày biện nơi này nơi khác; có khi tưởng anh là người viết kịch, đóng
kịch với những ngôn từ cay đắng, ngọt ngào, chanh chua, khinh bạc… Cho nên nói
về anh không dễ, dù chúng tôi là bè bạn thân thiết của nhau đã hơn nửa thế kỷ
dưới mái trường y khoa và trong cõi “văn chương”. Nhưng hôm nay, ngoài tuổi bảy
mươi, chàng bỗng dưng gom góp những bài thơ một thuở như “chút nắng vàng giờ
đây cũng vội” (TCS) để sẻ chia cùng bè bạn anh em. Tôi biết viết gì đây khi
chàng bảo hãy viết đôi dòng cho một tập thơ !…
Thân Trọng Minh làm thơ
rất sớm. Những bài thơ tình đầu tình cuối như bao nhiêu bạn bè trang lứa, bên
bờ dòng Hương ngát xanh, nơi người ta chẳng thể chẳng làm thơ, nơi có đường phượng bay mù không lối
vào(*), có người áo tím qua cầu tà áo tím phai
mầu …(**). Và tôi, may mắn
được đọc thơ chàng từ những ngày xa xưa đó.
Vậy mà, thật tình, với tôi
chỉ đọng lại mỗi ba bài thôi. Ba bài là đủ cho một thi sĩ!
Hãy thử đọc đi. “Người bạn gái vùng giới tuyến” là một. Đó là một bài thơ, chàng cho
tôi xem đúng nửa thế kỷ trước, dưới mái trường Y khoa Saigon, 28 Trần Quý Cáp.
Chiều đó sau giờ học, chúng tôi ngồi ở bệ gạch trước sân ngắm những tà áo qua
lại như thường lệ, chàng nhẹ nhàng đưa bài thơ. Tôi đọc và thấy mình muốn khóc.
Chẳng có gì là thơ cả đâu! Chỉ là một câu chuyện kể về một cô giáo ở vùng giới
tuyến ngày đó. Chuyện kể về một người con gái. Nhưng, vậy mà không phải vậy.
Hãy đọc đi trong tập thơ này.
Chàng không làm thơ đâu!
Không có ý định làm thơ đâu! Chàng chỉ kêu tiếng kêu từ cõi lòng tức tưởi, từ
nỗi cay đắng xót xa, từ những phận người, trên một đất nước giữa thời nhiễu
nhương!
Chàng chỉ “thật thà kể
chuyện”. Vậy thôi. Mà, bây giờ, nửa thế kỷ đã qua, khi đọc lại, tôi vẫn còn
thấy mình muốn khóc. Sau này, khi chàng vùi mình vào với màu với cọ, bạc đầu
với chữ nghĩa ngôn từ - như một lãng quên - đã là một Lữ Kiều khác.
Bài thơ thứ hai, Tự thán, là những ngày lửa đỏ của chúng tôi ở
trường y, những buổi xuống đường, những ngày bãi khóa, không khí ngột ngạt oi
bức lạ lùng của những năm 65, lúc tôi viết những bài thơ Thư cho bé sơ sinh,
Lời Ru, Tâm sự Lạc Long Quân, Cổ tích về ngôn ngữ… Hãy thử đọc đi.
Giờ không còn bè bạn/ Ta
một mình nơi đây/ Đưa tay mà vuốt mặt/ Mỗi ngày một lạ thêm…/ Những tưởng mình
anh hùng/ Ôm bom vào giữa trận/ Thương thay ta hèn hạ/ Ôm mặt khóc thương thân/
Hỡi ơi đời đã nặng/ Ta ngã đầu được chăng (1965)
Và rồi ở tuổi 60, một buổi
sáng trong quán café vắng, chàng ngồi né vào một góc khuất, che đi chút ánh
nắng phà lên mặt, nhẹ nhàng nói về những chiếc lá bàng vàng úa lắt lay trong
bệnh viện Nhi đồng, nơi chàng vừa nhận kết quả Anapath từ một người bạn…
Vẫn là một sự im lặng giữa
hai chúng tôi. Không ai cần nói với ai điều gì. Đây là bài thơ thứ ba: Những chiếc lá cuối năm:
Lòng hư vô mà chiều cuối
năm
Chân đi theo bóng lá rơi
vàng
Ôi gió đời ta sao chẳng lặn
Vẫn ngửa nghiêng hoài
chiếc lá khô
Một xác phàm thôi sao nặng
quá
Nặng cả hai vai, một cuộc
đời
Muốn gánh giùm em niềm
tuyệt vọng
Nhưng vết thương không
chia được cho người.
Bạn cũ gọi về trong trí nhớ
Lá vẫn bay và ta cuối năm
Đôi mắt nhung đen, hàng lệ nhỏ
Thì thôi, lá chọn đất ân cần.
(2003)
Tôi nói bạn tôi chỉ có mỗi ba bài thơ là vậy đó! Ba bài thơ đọng lại trong
tôi, và với tôi, cũng đủ cho một thi sĩ.
Bởi ở đó, ta thấy được « bổn lai diện mục » của chàng !
Đỗ Hồng Ngọc
Saigon,
11.2014
……………………………………………
(*)
Trịnh Công Sơn (**) Hoàng Nguyên
