THƠ CỦA HỌA SĨ
MARC CHAGALL
_________________________________
HUỲNH HỮU ỦY
ghi chú và chuyển dịch
Cô dâu và chú rể bên tháp Eiffel
sơn dầu Marc Chagall, Paris 1938-1939.
Marc
Chagall, khuôn mặt vĩ đại của hội họa thế kỷ XX, là một người Bạch Nga gốc Do
Thái, chào đời ở Vitebsk vào ngày 7 tháng 7 năm 1887, qua đời ở
Saint-Paul-de-Vence năm 1985. Chỉ vài năm sau Cách Mạng Tháng 10, Chagall rời
bỏ nước Nga để định cư tại Pháp. Từ đó, ông say đắm làm việc, say đắm sáng tác,
góp phần tác động mạnh mẽ vào việc đổi mới ngôn ngữ nghệ thuật, để tạo nên một
nền nghệ thuật hiện đại rực rỡ, tráng lệ như chưa từng thấy. Nghệ thuật Marc
Chagall tràn ngập ánh sáng Paris, cùng lúc lại tỏa ra chất thơ mộng đậm đặc của
một tâm hồn dân gian Nga.
Chagall
thường được gọi là một họa-sĩ-nhà-thơ (the poet-painter). Thơ của ông cũng như
tranh của ông: chữ viết cũng như các mảng màu và đường nét, đều để kể lể và mô
tả thế giới nội tâm và thị kiến về cuộc đời đầy ảo mộng của ông.
Sự
tưởng tượng, điều chủ yếu của nghệ thuật Chagall, dường như cũng đã đánh thức
những giấc mộng vẫn ngủ yên trong mỗi chúng ta.
Mỗi
tác phẩm của ông cũng là một giấc mộng của chính chúng ta.
Hãy
thử đọc bài thơ này, Xứ sở nơi đáy tâm hồn tôi / Thuộc về chỉ mình tôi,
để thưởng lãm không khí thi ca bay bổng của Chagall, đó cũng là cách tiếp cận,
hiểu biết, và có thể khám phá nhiều hơn vũ trụ nghệ thuật của bậc thầy vĩ đại này.
XỨ
SỞ NƠI ĐÁY TÂM HỒN TÔI
THUỘC
VỀ CHỈ MÌNH TÔI
Xứ
sở nơi đáy tâm hồn tôi
Thuộc
về chỉ mình tôi.
Tôi
đi vào không cần chiếu khán
Như
trở về nhà mình
Xứ
sở ấy nhìn thấy nỗi buồn của tôi
Và
sự cô quạnh của tôi,
Ru
tôi vào giấc ngủ
Và
khoác trùm lên tôi một sự thinh lặng ngát hương.
Trong
tôi những khu vườn nở hoa
Tôi
chế tạo ra những đóa hoa
Các
khu phố thuộc về của riêng tôi,
Nhưng
chẳng còn những mái nhà ở đó,
Chúng
đã bị phá hủy từ thời tôi thơ ấu,
Những
cư dân lang thang qua tầng khí quyển,
Tìm
một chỗ trú ngụ,
Họ
sống nơi đáy tâm hồn tôi.
Ấy
thế, tại sao tôi mỉm cười
Khi
mặt trời dè xẻn chiếu rạng.
Ấy
thế, tại sao tôi khóc
Như
cơn mưa rơi xuống dịu dàng
Trong
đêm tối.
Có
một thời tôi có đến hai cái đầu,
Có
một thời khi hai khuôn mặt ấy,
Được
bao phủ sương khói nhẹ bồng
Rồi
tan ra như là hương của một đóa hồng.
Bây
giờ có vẻ như
Ngay
cả khi đi giật lùi,
Tôi
lại tiến lên
Đi
hướng về một cánh cửa lớn,
Mà
đằng sau đó những bức tường trải dài,
Nơi
giấc ngủ làm lặng câm tiếng sấm ì ầm
Và
ánh chớp sáng lóe.
Xứ
sở nơi đáy tâm hồn tôi
Thuộc
về chỉ mình tôi*
* Tạm
dịch bài thơ Mine Alone / Is the country in my soul, in lại trong Marc Chagall:
Works From The Collection of The Musée National d’Art Moderne, Centre Georges
Pompidou, Paris, The Montreal Museum of Fine Art, 1988, p.16
