VỀ NHÀ, VỀ NHÀ
Nguyễn
Xuân Thiệp
Về nhà, về nhà…
Nhà đâu, chỉ thấy đường
xa mịt mùng
Hai câu thơ trên là đề từ của một truyện ngắn trong tập
Lênh Đênh Qua Cửa Thần Phù của Dương Nghiễm Mậu. Hai câu thơ nghe thật
buồn, diễn tả tâm trạng của một con người tuyệt vọng trên đường dài, giữa cõi đời
từ nay không còn nơi chốn để đôi chân hướng về.
Với Nguyễn, hoàn cảnh hình như có chỗ tương tự với nhân vật
trong truyện. Về nhà, đó là mong ước lớn nhất, thiết tha nhất của một con người.
Về nhà, vâng. Nhưng còn nhà đâu nữa mà về. Ở bên kia một con sông, ở bên kia một
cánh đồng hay biển rộng, chỗ đó là nhà của ta thuở xưa phải không. Hình như là
vậy.
Vâng, thuở xưa Nguyễn
cũng như mọi người, từng có một mái nhà thân ái, che mưa che nắng suốt bốn mùa.
xin cho tôi được một lần
trở về trong căn nhà tuổi nhỏ
Nhớ đã có lần mình viết lên như thế. Nó là một ước nguyện. Ngôi nhà đó ở Vương
Phủ. À, mới sáng nay thôi, qua không gian ảo, có người nhắc lại: những cây
bàng, mái ngói, hàng tre, hàng dừa, cây bưởi bên cửa sổ. Và bờ ao xanh… Có phải
rứa không?…Sở dĩ người bạn văn nhớ kỹ như thế vì
đã nhiều lần, rất nhiều lần mình tả ngôi nhà ở Vương Phủ trong những
bài tản mạn. Đó là căn nhà thời thơ ấu, cạnh nhà của Võ Ngọc Trác, nhà thơ siêu
thực. Vừa rồi, Đinh Cường về Huế, Nguyễn có nhờ chụp những cây bàng ở Vương Phủ
và ngôi nhà thuở ấy. Nhưng trong những tấm hình Cường gởi, không còn thấy đâu
bóng dáng ngôi nhà xưa, chỉ có nhà Võ Ngọc Trác (nay cũng hoàn toàn đổi khác) với
bàn thờ nhà thơ. Nguyễn cũng có gọi điện cho Trần Vàng Sao ở Vỹ Dạ, hỏi về xóm
Vương Phủ, nơi có ngôi nhà thơ ấu, ngày xưa.… Trần Vàng Sao
trả lời:
Anh ơi, đã đổi thay hết cả rồi. Vậy đó, làm sao Nguyễn về tắm lại bến sông sau
nhà cô Dạ Khê?
Về nhà, về nhà…
Đó có thể nào là ngôi nhà ở số 3 Nguyễn Trường Tộ, Đà Lạt. Ngôi nhà nhìn qua
hàng thông xuống tận Hồ Xuân Hương. Những bậc thềm đá xưa có bông
hoa quỳ nở, cạnh khóm lau gầy. Và trên mái ngói còn mảnh trăng đong đưa? Nguyễn
cũng đã hơn một lần nói về ngôi nhà này.
đi
qua
đi qua
chiều
trước
thềm ngôi nhà ấy
những
cánh hồng. khô
của
tháng tư. ai vừa đốt
cháy
lên
màu
nắng. còn đau. ký ức tôi
hay
đi qua
khu
chung cư trên đồi thông. những bậc đá. và cỏ lau
số
3. nguyễn trường tộ
thấy
gì trên con dốc
ngọn
đèn. ai thắp lên trong chiều
bông dã quỳ. ôi
đã chết
Ngôi nhà số 3 Nguyễn Trường Tộ. Trịnh Công Sơn và Khánh Ly đã hát ở đây. Lê
Uyên Phương đã cho Nguyễn nghe Sử Ca ở đây. Nhà văn Võ Hồng và bạn Duy
Năng tới thăm Nguyễn ở đây. Và Thanh Sâm, và Đinh Cường, Lê Văn Ngăn cùng nhiều
bạn bè nữa từng lui tới, có người ở lại một đêm hay đôi ngày. Căn nhà, chắc vẫn
còn đó, với cây thông già, những bậc thềm đá, và khóm lau…
Còn đóa quỳ vàng, e đã chết cùng mặt trời thuở ấy.…
Về nhà… về nhà… Nhà đâu? Căn nhà ở tầng 3 Lô J Cư Xá Thanh Đa nhìn ra mặt sông
chăng? Đúng là thế. Ôi con sông, không phải sông Hương mà sáng chiều lúc nào
cũng đẹp. Nguyễn và các bạn thường ngồi ở sát balcon, nhìn ra sông uống rượu
vào những ngày đầu xuân. Tháng 5 năm 1995, Nguyễn gặp bạn bè ở đây lần cuối rồi
ra đi không nghĩ tới ngày trở lại. Từ đó tới nay, tất nhiên bản thân mình và
gia đình cũng sống dưới những mái nhà nhưng đó không phải là nhà mình. Với Nguyễn,
nhà cha mẹ mình là nhà mình, còn nhà của con cái thì không phải thế huống chi
là nhà thuê.
Vậy, xin nhắc lại: về nhà, đó là mong ước lớn nhất, thiết tha nhất của một con người. Về nhà, vâng. Nhưng còn nhà đâu nữa mà về. Ở bên kia một con sông, ở bên kia một cánh đồng hay biển rộng, chỗ đó là mái nhà của ta thở xưa phải không? Hình như là vậy. Nhưng đường về nay đã quá xa.
Nguyễn Xuân Thiệp
