NGUYỄN XUÂN THIỆP
Phạm Cao Hoàng
và “ĐẤT CÒN THƠM MÃI MÙI HƯƠNG”
cám
ơn những sáng êm đềm
khói
cà phê quyện bên hiên nhà mình
Hai
câu thơ trên của Phạm Cao Hoàng thật bình dị nhưng đã ở lại trong tâm trí nhiều
người. Riêng người viết những dòng này không hiểu tại sao từ lâu nay hồn cứ vấn
vương ý thơ trong hai câu vừa trích dẫn của bạn mình.
Và
cũng xin được nói lên một điều vẫn giữ cho riêng mình, rằng tôi từng đi
qua những thành phố chiến tranh những ruộng đồng trong bóng hoàng hôn thấy
trăng lên trên khu rừng cháy dẫm chân lên đất khổ lưu đày qua nhiều hải cảng
mưa buồn sân ga xứ người để rồi về đây được ngồi lại bên hiên nhà với khói cà
phê của thơ Phạm Cao Hoàng. Ôi, giản dị, êm đềm và ấm áp biết bao - và đó là
hạnh phúc vừa tìm lại được.
Thật
ra tôi chỉ mới được đọc thơ Phạm Cao Hoàng cũng như quen biết anh trong những
năm gần đây thôi, không như nhiều bạn bè đã từng gần gũi và mê thơ anh thời tóc
hãy còn xanh lòng đầy mộng tưởng. Tại sao mình có sự thiếu sót này nhỉ? Có lẽ
vì ở những năm tháng ấy đi qua chiến tranh nhưng còn mải mê theo bạn bè và
những bóng đời chung quanh - mà đôi khi ra ngoài vòng văn chương chữ nghĩa. Không
gian sống của mình có giới hạn nhưng những vườn hoa trái của người thì mênh
mông.
Tôi
tìm hiểu xem các bạn đã thấy gì, nghĩ gì về thơ và con người Phạm Cao Hoàng
trong những năm chiến tranh. Đoàn Thị Thư ghi lại: …”Trước 1975, Phạm Cao
Hoàng nổi tiếng trên các tạp chí Bách Khoa, Vấn Đề, Văn, Khởi Hành, Thời Tập, Ý
Thức… với những bài thơ tình yêu. Điểm nổi bật trong thơ của Phạm Cao Hoàng là
những xúc động đẹp, nồng nàn, và nhẹ nhàng về những điều mà tình cảm anh nắm
bắt được”. Trần Hoài Thư cũng ghi nhận: …“Những năm cuối thập niên
60, và đầu 70, thơ Phạm Cao Hoàng đến với người yêu thơ như là một hiện tượng”. Trần
Yên Hòa cho biết: …“Tôi đọc thơ anh hồi còn tuổi thanh niên phơi phơi, bây
giờ tìm lại trong tập thơ này (Mây Khói Quê Nhà), tôi vẫn giữ cảm
xúc ấy, bồi hồi và xúc động”. Mang Viên Long nữa đã viết như sau về
thơ Hoàng: …“Một không gian thơ trầm lắng, xanh biếc, dạt dào cảm xúc, chơn
chất, hồn nhiên, phóng khoáng… Tôi rất thích những bài thơ mặn nồng tình nghĩa
đối với quê hương, gia đình, bạn bè và cả những bài thơ tình của Phạm Cao Hoàng
vì chúng đã gợi nhớ trong tôi bao điều uẩn khuất mà chưa có thể giải bày. Phạm
Cao Hoàng đã nói hộ cho tôi (cũng như nhiều người) cùng thời, cùng
cảnh ngộ, rất trung thực, chân tình”.
Ôi,
cũng vì lòng yêu thơ và yêu người, tôi đã ghi nhận lan man. Bây giờ xin đi vào
tập thơ Đất Còn Thơm Mãi Mùi Hương. Tập thơ gồm khoảng 30 bài Phạm
Cao Hoàng viết trong 40 năm (1975 – 2015). Lại một lần nữa hai câu
thơ có khói cà phê bên hiên nhà trở lại trong trí Nguyễn. Do đâu mà đất còn
thơm mãi mùi hương? Đất nào? Quê nhà hay ở nơi đây?
Xin
khoan trả lời câu hỏi. Ta hãy nói tới cái tình của nhà thơ đối với quê hương,
đất nước. Cao Thoại Châu một lần đã viết về Phạm Cao Hoàng: … “Anh đang
sống ngoài quê hương mình nhưng trong hồn anh - hồn của một nhà thơ - vẫn đọng
lại những thao thức day dứt mà đậm đà đằm thắm làm cho lòng yêu mến quý trọng
của tôi đối với anh trở nên bền vững…”
Quê
hương, mảnh đất chôn nhau cắt rốn của Phạm Cao Hoàng là Tuy Hòa. Tuy Hòa với hình
sông, bóng núi, ruộng đồng, bãi biển, ga xe
lửa… Ôi, Tuy Hòa của một lần trở lại năm 1976. Xin
hãy nghe lời kể của Phạm Cao Hoàng:
khi
về thăm lại cố hương
thấy
quê nhà nghĩ càng thương quê nhà
hắt
hiu một bóng mẹ già
một
ngôi mộ cỏ xanh và khổ đau
bâng
khuâng một chút vườn sau
ngậm
ngùi ngõ trước lao xao nắng vàng
đã
qua chưa cuộc điêu tàn
đám
mây năm cũ biết tan nơi nào
(SAU
CHIẾN TRANH TRỞ LẠI TUY HÒA - 1976)
Hơn
20 năm sau, năm 1999, Phạm Cao Hoàng trở về thăm lại Phú Thứ để hít thở mùi
hương ruộng đồng và mường tượng lại hình bóng người cha thân yêu. Cái tình của
nhà thơ đối với đất cũ người cũ thật là sâu xa cảm động. Trong đó có ngôi
trường về thăm lại. Vẫn còn đó gốc phượng già, cây bàng trên sân nhưng bạn bè
thì đã thất tán. Chỉ còn lại nỗi buồn nhớ và cô đơn. Ôi, đất Tuy Hòa đối với
Phạm Cao Hoàng thân thương biết bao bởi ở đó có hương đất và mồ hôi nước mắt
của cha ông, có bạn bè của một thời đầy tiếng động.
Quê
hương, với Phạm Cao Hoàng, không chỉ là Tuy Hòa, mà còn là Đà Lạt
nữa. Ở đó đặc biệt có Cúc Hoa, người yêu son sắt và là bạn đời của anh.
Cái
tình đó sâu đậm, sắt son và mãi mãi. Dấu chân hai người đã in cùng
khắp - dưới chân đèo Prenn, trên những con đường dã quỳ vàng, quán cà phê Tùng,
quán nhạc Lục Huyền Cầm, con dốc Nhà Làng, rừng thông Đa Thọ, những chiều Thủy
Tạ, những sáng mù sương trên mặt Hồ Xuân Hương… Hãy nghe lời kể nồng nàn của
Phạm Cao Hoàng:
mười
năm và mười mùa đông
trong
hơi thở có hương nồng em trao
có
tình em rất ngọt ngào
trong
veo như giọt sương đèo Prenn
nồng
nàn như đêm Lâm Viên
như
Đà Lạt với lời nguyền năm xưa
tôi
và em vẫn đi về
trên
con đường có nhiều hoa dã quỳ
có
hò hẹn thuở tình si
có
gian nan có nhiều khi rất buồn
…
(NGƯỜI
THI SĨ ẤY KHÔNG CÒN LÀM THƠ – 1985)
Đà
Lạt thân yêu là vậy mà phải chia xa:
…
và
tôi lại chia tay Đà Lạt
chia
tay những con đường in dấu chân xưa
chia
tay rừng thông và cỏ cây sương khói
chia
tay mây trời và gió núi Langbiang
mong
bình yên đến với Kim Huê
và
những người ở lại
mong
một ngày về…
dù
chưa biết khi nào
(CHIA
TAY ĐÀ LẠT – 2012)
Tôi
yêu Đà Lạt bởi có Cúc Hoa trong đó. Dường như ta nghe Phạm Cao Hoàng thì thầm
như vậy. Ít người có được cái tình và những lời như tác giả Đất Còn
Thơm Mãi Mùi Hương nói với người bạn đời của mình. Cảm động nhất là
những lúc gian nan, hoạn nạn. Như cách đây mấy năm khi Cúc Hoa phải
vào nhà thương cấp cứu vì bị đụng xe, lúc trở về phải ngồi xe lăn:
hôm
em ở bệnh viện về
cụm
hoa trước ngõ cũng vừa ra bông
đã
qua rồi một mùa đông
và
qua rồi những ngày không tiếng cười
em
đi xe lăn mà vui
lăn
đi em nhé cho đời bớt đau
tôi
đưa em ra vườn sau
để
nhìn lại mấy luống rau em trồng
hái
tặng em một đóa hồng
và
chia nhau nỗi long đong xứ người
em
đi xe lăn mà vui
lăn
đi em nhé cho vơi nỗi buồn
đưa
em về phía con đường
có
con sóc nhỏ vẫn thường chào em
hát
em nghe bài Je t’aime
kể
em nghe lại chuyện tình Cúc Hoa
em
đi xe lăn về nhà
mùa
xuân nhè nhẹ bước qua bậc thềm
(ĐÃ
QUA RỒI MỘT MÙA ĐÔNG – 2012)
Cũng nhờ
ngọn lửa tình yêu cháy mãi , Phạm Cao Hoàng đã vượt qua
tất cả để yêu đất yêu người nơi đây. Ngoài cái tình với Cúc Hoa, ở
Phạm Cao Hoàng còn có tình bạn thắm thiết. Tất cả góp phần tạo nên
cuộc sống của Hoàng quê người… Người yêu Cúc Hoa và bạn bè quả đã giúp anh cảm
được hơi ấm của vùng đất mới. Khác với một số người thơ cùng thời, Phạm Cao
Hoàng tìm được niềm vui thanh thản, một cõi bình yên cho tâm hồn.
dù
sao vẫn cám ơn đời
cỏ
cây và gió mặt trời và hoa
cám
ơn những đám mây xa
đang
bay về phía quê nhà chiều nay
cám
ơn những sớm heo may
lạnh
se sắt lạnh bên này đại dương
cám
ơn giọt nắng vô thường
lung
linh ở cuối con đường khổ đau
...
...
dù
sao vẫn cám ơn đời
biển
xanh và sóng núi đồi và em
cám
ơn những sáng êm đềm
khói
cà phê quyện bên hiên nhà mình
đứng
bên bờ vực tử sinh
vẫn
nghe em hát bản tình ca xưa
(DÙ
SAO VẪN CÁM ƠN ĐỜI – 2009)
Đọc
thơ Phạm Cao Hoàng, ta thấy tâm hồn anh đầy nhân hậu, bao dung và độ lượng,
luôn mở rộng đón nhận những âm vang của đất trời. Ở Phạm Cao Hoàng, không
có sự ganh ghét, thù hận hay ra vẻ trí thức triết lý với đời. Thơ anh trong
sáng, tự nhiên, bình dị; nhẹ nhàng đi vào hồn người. Đọc thơ Phạm
Cao Hoàng ta tìm được niềm an ủi trong tình yêu, gia đình, bạn bè, quê hương
đất nước và cuộc sống chung quanh mình.
Nguyễn
Xuân Thiệp
Garland, tháng
5. 2015
